Temel emtia üretiminin yaklaşık 8 milyar beşere hizmet ettiği bir uygarlıkta yerleşik uygulamalardan rastgele bir Erenköy travesti sapma birebir vakitte ölçek kısıtlamalarına da yol açar Temel gereç ihtiyaçları artık yılda milyarlarca ve yüz milyonlarca tonla ölçülmektedir Bu durum gerçek ve emtiayı ikame etmeyi imkansız hale getirir 4 Eryaman travesti milyar tondan fazla çimentonun ya da yaklaşık 2 milyar ton çeliğin yerini ne alabilir Yahut on yıllar yerine yıllar alacak süratli bir geçişle bu temel girdileri üretmenin yeni yollarını bulmak Esat travesti mümkün müdür
Rüzgar güneş ve biyoyakıtlar üzere yeni yenilenebilir kaynakların arzı 21 yüzyılın birinci 20 yılında etkileyici bir formda yaklaşık 50 kat arttı lakin buna karşın dünyanın fosil karbona olan Fındıkzade travesti bağımlılığı yalnızca marjinal olarak azaldı Bu küçük izafî düşüşün birçok ise eski bir yenilenebilir güç çeşidi olan genişletilmiş hidroelektrik üretimine atfedilebilir İki periyodu karşılaştırdığımızda 1920 deki toplam güç talebi 2020 Fulya travesti ye nazaran çok daha düşük olduğu için 20 yüzyılın başlarındaki ana güç kaynağı odunu kömürle değiştirmek şu anda yüklü olarak kullanılan fosil yakıtları yeni yenilenebilir kaynaklarla değiştirmekten yani karbondan arındırmaktan çok daha kolaydı
Vaclav Smil How the World Really Works The Science Behind How We Got Here and Where We re Going isimli son kitabında da dediği üzere Son karbonsuzlaştırma suratının üç yahut dört katına çıkması bile 2050 yılına kadar fosil karbonu dominant durumunu değiştirmeyecektir öngörüsünde bulunuyor
Piyasalardaki gelişmeler büyük oranda beklentilerimizle uyumlu ilerliyor Global piyasalar iddia ettiğimiz vakit diliminde sert satış baskısı altında kaldı ve bizim piyasalar olumlu ayrışmaya devam etti Sonuç itibariyle bizim görüşlerimizde değişiklik yaşanmadı
Küresel piyasalar bilhassa ABD ve AB için bizce ayı piyasasının sonuna gelmedik Bizim piyasalar için olumsuz olmasak da daha dikkatli ve pay seçimi konusunda titiz olunması gerektiğini düşünmeye devam ediyoruz
Bugün tekrar manşetlere taşınan bir mevzuyu güç krizini ele almak istiyoruz İki hafta evvelki yazımızda bu bahsin gereğince ilgi görmediğini belirtmiştik fakat ortadan geçen vakitte güç krizi manşetlere çıktı ve piyasaların ana gündem unsuru haline geldi Manşet ve hap üzere kısa ve vurucu bilgilerin ötesine bakmaya çalıştığımızda aslında mevzunun ne kadar kıymetli ve herkesin hayatını etkileyecek boyutlara sahip olduğunu daha uygun anlıyoruz Bütün bunlar aslında burnumuzun tabanında ağır çekimde gerçekleşen değişimler olmasına karşın yeniden de tesirlerinin ne kadar geniş ve değerli olduğu tam olarak anlaşılmıyor Halbuki hayatın her alanını etkileyecek çok kıymetli değişimlerden bahsediyoruz
Kompleks adaptif sistemlerde yaptığınız müdahaleler hiç varsayım etmediğiniz kısa ve uzun vadeli dolaylı ve dolaysız sonuçlara yol açar Bu nedenle problem hiçbir vakit yalnızca güç sıkıntısı değil Hususa Rusya Ukrayna yı işgal etti doğalgaz kesildi bakış açısıyla bakmak da pek gerçek sayılmaz
IEA nın Ağustos 2022 Petrol Piyasası Raporu elektrik üretiminde Avrupa nın yanı sıra Orta Doğu ve Asya da da artan oranda petrol kullanımını doğruluyor Hakikaten IEA son vakitlerde petrol için 2022 ve 2023 talep beklentisini de yükseltti
Bunun üzerine Avrupa nın petrolle çalışan elektrik santrallerinin bu kış çevrimiçi hale geleceği bunun da kıtanın petrol talebini varsayım edilenin iki katına çıkarabileceğini ekleyelim Asya da benzeri uygulamalar gitgide daha fazla dillendiriliyor Gazdan petrole rastgele bir büyük ölçekli geçiş zati sıkışık olan arz tarafını bilhassa de dizel için daha da kötüleştirecek
Daha evvel BASF CFO su ve Alman İktisat Bakanı nın uyardığı üzere gazdan petrol bazlı yakıtlara geçmek artık yeni bir gerçek olarak karşımıza çıkıyor Örneğin Covestro AG isimli Alman firma plastiklerin yapı taşlarını üreten bir kimya şirketi geçen hafta Almanya daki gaz ihtiyaçlarını kısa vadede azaltmayı örneğin petrol bazlı buhar jeneratörlerine geçiş dahil seçenekleri değerlendirdiğini açıkladı
Peki neden Hollanda TTF gaz mukavelesi ki Avrupa benchmark ı kabul edilir megavat saat başına 200 euronun üzerine çıktı Bu da 2020 ye kadar olan on yıldaki ortalamasının 10 katı ve yaklaşık olarak muadil petrol varil başına 350 dolara tekabül ediyor hasebiyle aslında yanıt belirli Maliyet
Alman sanayisi uzun müddettir çalışmaya alışkın ucuz Rus güç kaynaklarına yani gaza olan bağımlılığını azaltabilir ve büsbütün durma noktasına gelmek zorunda kalmayabilir fakat bunun maliyeti ve doğal sonucu olarak Alman petrol talebinde önemli bir artış gözlemlenebilir Öteki AB ve Asya ülkeleri de bu yola yöneliyor ki bu durum aslında arz talep istikrarı düşünceli olan global petrol fiyatları üzerinde daha da baskı oluşturması sonucunu doğurur
Hatta daha da ileri giderek doğalgazdan petrole kayış petrol bardağını taşıran son damla halini alabilir Şöyle ki talep artarken global petrol kapasitesiyle şimdiden tarihi düşük düzeylere yakın Evet stoklar son vakitlerde uygun durumda üzere duruyor ancak tarihi ortalamaların altında OECD sanayi stok düzeyleri beş yıllık ortalamanın altında ABD petrol stokları da misal durumda Avrupa ABD de de LNG ve petrol ithalatının artması sonucu yaz mevsimini az problemli atlattı ancak ABD nin Doğu Yakası ndaki distilat stoklarının yüzde 60 tan fazla düştüğünü ve ABD de ihracat kısıtlamalarının düşünüldüğünü de ekleyelim
Nitekim Wall Street Journal a sızdırılan bir habere nazaran ABD Güç Bakanı Jennifer Granholm büyük ABD rafinerilerini ihracatlarını artırmaya karşı uyarmak için bir mektup yazmış ve rafinerilerin ihracat yerine stoklarını artırmaya çağırmış
Mektup şu ihtarla bitiyor Temennimiz firmaların proaktif olarak bu önlemleri almaları Aksi takdirde ek Federal gereklilikleri yahut öteki acil durum tedbirlerini dikkate almak durumunda kalacak
Peki bu şu soruyu akla getiriyor ABD petrol ihracatını artırmayı bırakırsa hatta bu kesintiye uğrarsa Avrupa ekstra petrolü nereden alabilecek Bu soru şu anda hayli afaki gelebilir fakat bu sorunun yanıtını ararken Suudilerin varil başı fiyatı artırarak 100 doların üzerinde petrol istediklerinin sinyalini verdiklerini de aklımızın bir köşesinde tutalım
Ayrıca bunu yapmak için üretimi kısmaya istekli olduklarını gösterdiklerini Rusya Çin Suudi Arabistan ortasında gelişen münasebetleri hatta Suudi Arabistan ile İran ortasında yıllar sonra diplomatik görüşmelerin Irak ta başlayacak olmasını da unutmayalım
Petrol ve doğal arz kasveti yalnızca Rusya Ukrayna savaşı kaynaklı olmadığını bunun bizim 2021 başından bu yana vurguladığımız bir tema olduğunu da hatırlatalım Husus yapısal bir durum ESG modasına karşın son 10 senede fosil yakıtların tüm tüketim içindeki hissesi yüzde 80 civarında yapışık kaldı Dahası ESG daha çok bir reklam ve pazarlama yani greenwashing olarak ele alındığı için trilyon dolar harcanmasına karşın fosil yakıt kesimine yapılmayan yatırımlar nedeniyle yapısal manada güç piyasasının dinamikleri daha da berbatlaştı Rystad Energy danışmanlık şirketine nazaran global bazda teknik olarak geri kazanılabilir petrol kaynaklarının 2021 kestiriminden yüzde 9 yahut 152 milyar varil düşüşle 1 572 milyar varile geriledi
Peki nükleer bir alternatif değil mi Evet Çin tarihin en büyük nükleer reaktörlerini inşa ediyor Hindistan nükleer kapasitesini üç katına çıkarmayı planlıyor Japonya başta olmak üzere gelişmiş ülkelerde dahi ki Almanya sene sonu kapatmayı planladığı üç reaktörün ömrünü uzatıyor bu istikamete yanlışsız mecburi bir kayış var Bu ortada Small Modular Reactors SMR daha fazla popülarite kazandı ve yatırım çekti Ancak yazının başında alıntıladığım ve bence herkesin okuması gereken bir kitap olduğunu düşündüğüm yazıda da dediği üzere bu bir ölçek maliyet ve her şeyden değerlisi güvenlik riski En gelişmiş ülkelerden biri Japonya nın Fukushima kentinde gerçekleşen nükleer felaket nispeten ucuz atlatıldı Allah korusun Ukrayna Zaporizhhzhia da yahut ismini bile bilmediğimiz bir yerde yaşanabilecek muhtemel bir felaket nelere yol açabilir
Maliyet ve arz tarafı da güç kompleksinde yaşanan tesirlerden olağan ki bağımsız değil Uranyum fiyatları geçen yıla nazaran yaklaşık yüzde 50 arttı Bununla birlikte pound başına yaklaşık 50 dolara gelmiş olsa bile uranyum hala üretim maliyetinin altında
Bu maliyetler de yeni üretim kapasitesini çevrimiçi duruma getirmek için caydırıcı bir sonuç Global iktisatta yayılan enflasyon da bu maliyeti üst itiyor Ayrıyeten büyük ölçekte yeni madenler geliştirmek için gerekli uranyum madenciliği işçiliğinde uzmanlık eksikliği var Hasebiyle uranyum talebi üretimi geride bırakarak bu yıl 65 milyon liraya varan birincil arz açığına neden oluyor ve bu açık da büyümeye devam edecek üzere duruyor 2040 yılına kadar nükleer reaktörlerin iki buçuk katına çıkması bekleniyor lakin World Nuclear Association arafından yayınlanan son rapora nazaran arzda yalnızca yüzde 11 artış öngörülüyor ve 2040 ta reaktör ihtiyaçlarının yalnızca yüzde 5 8 ini karşılaması bekleniyor Rusya nın uranyum tedarik zincirinde değerli bir halka olduğunu da unutmayalım
Fosilden kayışta fazla dikkat çekmeyen ancak bizim kısıtlı bilgimizle uzun vadede umut vadettiğini düşündüğümüz bir alan ise Yeşil Hidrojen Yeşil hidro güneş rüzgar üzere alternatif güçlerin kullanılması ile üretiliyor Maliyetleri hala kömür yahut doğal gaz kullanılarak üretilen gri hidrojen ve mavi hidrojen doğal gaz yahut karbon yakalama ve ayırma özelliğine sahip kömür ile rekabetçi olmasa da düşüş trendinde ve 2030 yılında mavinin altına düşmesi bekleniyor Başta ABD olmak üzere bu alana değerli vergi muafiyetleri ve fonlama dahil yardımlar gelmeye de başladı Yeni çıkarılan U S Inflation Reduction Act IRA ile de bu dalda trendlerin hızlandığını görebiliriz
Fakat bütün bunlar yıllar tahminen on yılları alacak bir süreç Güç krizi ise yalnızca güç krizi değil Günlük haftalık bir olay da değil Güç dinamiklerindeki imaj neredeyse tüm emtia kümelerinde çok kuvvetli bir sürecin şimdi başlarında olduğumuzu düşündürüyor
Vaclav Smil in fevkalade kitabından alıntı ile başladık o denli de bitirelim Kitlesel ölçekteki bağımlılıkların kaçınılmaz ataleti sonunda üstesinden gelinebilir fakat geçmişteki birçok süratli değişim örneği gelecekteki rastgele bir muvaffakiyet için makul vakit aralıkları elde etmek için düzgün rehberler değildir Geçmişteki geçişler süratli olmuş olabilir zira ilgili büyüklükler nispeten küçüktü Bu gerçekler güneş pillerinden lityum iyon pillere ve 3 boyutlu yazıcılara kadar uzanan üstün yeniliklerle ilgili ve neredeyse tüm savlara karşın önümüzdeki 20 30 yıl içinde hayatımızın temellerinin neden büyük ölçüde değişmeyeceğini açıklamaya yardımcı oluyor Mikro modüllerden akaryakıtı sentezleyebilen bakterilere kadar her şey çelik çimento amonyak ve plastikle medeniyetin dört temel direği olarak varlığını sürdürecek Dünya nakliyatının büyük bir kısmı hala rafine sıvı yakıtlarla enerjilendirilecek Tahıl tarlaları pulluk tırmık ekme makinesi ve gübre uygulayıcıları çeken traktörler tarafından ekilecek ve tahılları kamyonlara dökerek biçer döverlerle hasat edilecek
Baş Stratejist Murat Berk
Brent petrol fiyatları 7 ayın en düşük seviyesinde
Rus gazına tavan fiyatı tartışıyor Putin Kurdun kuyruğunu donduracağız
Euro Bölgesi iktisadı ikinci çeyrekte kestirim edilenden daha fazla büyüdü