Türkiye de Eylül 2021 den itibaren yükselen döviz kurları ve enflasyon sebebiyle finansal yapıda çeşitli Bahçelievler Escort bayan meseleler oluşmaya başladı Uzun bir müddettir iş dünyası tarafından hem krediye erişimde hem de faiz oranının yüksekliği ile ilgili sıkıntılar konuşulmaktadır Meğer krediye erişim de sahiden sorun vardır lakin faiz Escort Bahçelievler oranlarının yüksek olduğu kanımca hakikat değildir 100 lerdeki enflasyonda 30 40 faiz oranı yüksek olmasa gerek
TÜFE ve ÜFE ortalamasının 130 larda olduğu bir iktisatta faizleri fakat irrasyonel sistemlerle düşük Bahçelievler Escort tutmaya çalışabilirsiniz bu durumda hiçbir banka 20 lerde kredi vermek istemeyecektir bunu lakin zorlama önlemlerle aşağı indirmeye çalışmak mümkündür Gerçekten son vakitlerde karşılıklarla ilgili yapılan düzenlemelerle bankalar bu kredi faiz oranları ile kerhen kredi veriyormuş üzere görünüyorlar
Türkiye de bankacılık kesimi kredi vermek istemiyor üstte bahsedildiği üzere enflasyonun 130 larda olduğu noktada bankaların son bir yılda verdiği topladığı mevduat ve verdiği krediler aşağıdaki üzeredir
TÜFE ve ÜFE Enflasyon ortalamasının 130 olduğu Mevduatın 94 3 arttığı bir devirde toplam kredilerin 68 2 artması bunun açık bir göstergesidir Enflasyonist periyotta kredi Faiz oranlarının zorla düşük tutulması bilhassa kredi kullanan ünitelere enflasyon karşısında avantaj sağlayacaktır Verilen Kredilerin büyük bir kısmı Ticari nitelikte işletme kredileri olup tüketicilere verilen krediler hayli sonlu bir seviyededir Kısa vadeli olması sebebiyle kredi kartları tüketici kredileri içerisinde en yüksek hisseye sahiptir Şahısların kredi kullanamayıp sonlu dahi olsa şirketlerin bu kredi faiz oranlarında kredi kullanabilmesi gelir dağılımını daha da bozan bir tesir yaratmaktadır Hakikaten yüksek enflasyonda düşük kredi faizlerinin maliyetini kamu birçok teknikle üstlenmektedir Öte yandan bilhassa ihracatçı firmalara kullandırılan döviz kredileri uzun bir müddettir aşağı gelmektedir Eximbank ve Merkez Bankası Reeskont krediler ile ortalama TL kredi faiz oranın 15 lerde yabancı para kredi oranlarının 10 larda olduğu bir ortamda doğal olarak iş dünyası kur riskine girmemek için TL kredi kullanıp YP kredileri kapatılmakta
Son 20 yılda ekonomik büyümenin motoru kredilerle iç talebi canlandırmaktır Lakin aşağıdaki tabloda göstermektedir ki evvelden topladığı mevduattan fazlasını kredi olarak veren bankalar artık topladığı mevduattan daha düşük bir kısmını kredi olarak vermektedirler Eylül 2022 itibariyle bu oran düşmeye devam edip 78 7 olmuştur
Bankaların ortalama fonlana vadesi azamî 45 gün iken bankalar en fazla 6 ay vadeli krediler verebilmektedir Hem faiz ve vade riski taşıyan hem de gelecekle ilgili olumsuz beklentisi olan bankaların uzun vadeli kredi vermeleri beklenemez Hükümetin almış olduğu kimi kararlarla bankalar yüksek kârlılık elde ettiklerinden ötürü bir biçimde faiz riskini alarak çok kısa kredi verebilmektedir Verilen kredilerde büyük ölçüde İslami finans kurumlarında olduğu üzere faturaya bağlanarak daha da zorlaştırılmaktadır Bu durumda bankaları süreç içinde İslami Finans kurumlarına dönüştürmenin bir yolu mu olduğu fikri kaçınılmazdır
Böylesine yüksek enflasyonist ortamda iş dünyası 30 40 düzeylerinde bile kredi kullanmaya razıdır Her ne kadar faizlerin yüksek olduğunu söyleseler bile kar etmeleri kaçınılmazdır Bankaların fonlama maliyetinin düşüklüğü nedeniyle daha da düşük oranlardan kredi kullanmak istemektedirler İktidarın faizle sorunu olduğundan sanırım enflasyon ile sorunu yok keza faizi düşük tutmak için kararlar alırken enflasyonu düşük tutmak için alınmış tesirli kararlar mevcut değildir faizi düşük tutmaya çalışmakta bu kere de bankalar kredi vermemekte verseler bile çok kısa vadeli 6 ayı geçmeyen vadeler kelam mevzusudur
Özkaynak yapısının bu kadar zayıf olduğu kredi artışı ile iç talebin desteklendiği bir iktisatta büyümenin nasıl gerçekleştiğini ya da gerçekleşmediğini bundan sonra daima bir arada göreceğiz Resesyonun konuşulduğu bir dünyada dış talebin tesiri de sonlu olacaktır
Kredi bir gelir değil borçtur borç ise ödendiğinde uzun vadede büyümeyi olumsuz tesirler
Gelir dağılımının bozulup üst gelir kümelerinin geliri artıp orta gelir kümesindeki geniş kesitlerin geliri artmayıp iktisadın temel uyarıcısı olan talep düşüşü orta vadede fiyatları hasebiyle mal ve hizmet arzını da etkileyecektir
Gelir dağılımının düzelip orta kesim gelirlerinin artması sürdürülebilir talep yaratması dolaysıyla sürdürülebilir büyümeye katkı sağlayacaktır
Özellikle nüfusu süratle artan bizim üzere bilhassa iç talep kaynaklı büyüyen ülkelerde iç talebin kısılması yüksek enflasyon başlangıcında talebi evvel öne çeker büyümeyi hızlandırır bir müddet sonra bozulan gelir dağılımı ile geniş kısımların satın alma gücünün olumsuz etkileyerek talebi münasebetiyle da büyümeyi aşağı çekecektir Ülkemizde son 1 yıldaki büyümenin nedenlerinden biri de budur
Kısa vadede gelir dağılımının bozulması yüksek gelir kümesinin gelirlerini arttıracak lakin bu gelir artışının tasarruf yoluyla yatırıma dönüşmesi için istikrarlı bir ortam gerekir Yüksek enflasyonun olduğu bir ortamda tamamı öz kaynakla yatırım yapmak orta vadede öz kaynağı erittireceğinden muhakkak oranda uzun vadeli banka kredisi muhtaçlığı olacaktır Siyasetlerdeki belirsizlik ve kamu otoritesinin faizleri baskı altında tutması nedeniyle de hiçbir banka uzun vadeli yatırım kredisi vermemektedir
Adil gelir dağılımı toplumların siyasal ve toplumsal yapılarını etkileyerek demokrasinin gelişmesine katkıda bulunurken bozulan gelir dağılımı toplumda geniş toplumsal ve siyasal sıkıntılara yol açmaktadır Popülist siyasetçiler sorunun kendi makus idareleri olduğunu görmekten fazla fakir bölümlere taban hayatlarını sürdürebilecek seviyede toplumsal yardım yaparak onları kendilerine bağımlı hale getirirler Halbuki bu bölümlere eğitim ve yeteneklerini geliştirilerek iş vermek ve emekleri karşılığı gelir elde etmeleri suretiyle onları özgürleştirmeleri çağdaş olan yaklaşımdır
Orta sınıfın küçük bir bölümünün üst kümeye geçmesi büyük kısmın de fakir kısma yakınsayarak onlara toplumsal dayanak sağlama siyaseti da uzun vadede bütçe üzerinde baskı yaratacak ve sürdürülemez hal alacaktır Elbette toplumsal devlet belli fakir kesimlere dayanak sağlamalıdır lakin asıl olan çalışabilecek durumda olan milyonlarca kişiyi işgücü piyasasına katılabilecek iş alanı yaratmaktır
Bozulan gelir dağılımının iktisat ve toplumsal hayat üzerinde yarattığı aksilikleri ve uzun vadede kapitalist sistemin devamı açısından oluşabilecek problemleri gidermek bakımından dünyada vatandaşlık vergisi ve servet vergilerinin arttırılması gündemden düşmemektedir
Neoliberal siyasetlerin uygulanması sonucu gelinen noktada dünyada ve ülkemizde gelir dağılımı ve büyüme problemleri toplumları daha fazla meşgul etmeye devam ederken popülist siyasetçiler da sorunu öteleyerek işin içinden çıkılmaz hale getirmektedirler
Murat ŞENOL Ekonomist
bankavitrini com
