Karşı konulmaz çekim güçü ve cazibesiyle moda dünyasının en ikonik kesimlerinden olan stiletto, bayanı özgürlük yürüyüşünde hiç yalnız bırakmadı. Bayanı nesneleştirmekle de suçlandı, gücünün sembolü de oldu. Karantinadan çıkışta eski statüsünü yine kazanmaya çok istekli.
Rahatlığın ön plana çıktığı, athleisure giysinin moda dünyasına damga vurduğu ve pandemiyle birlikte sosyalleşmenin, ofis hayatının ve gece gezmelerinin en aza indiği bir dönemde topuklu ayakkabılara methiye düzmek pek kolay olacağa benzemiyor. Lakin bu yazının devamında spor ayakkabılar, eşofmanlar, artık giyilmeyen sutyenler yahut oversize sweatshirt’lerle ilgili bilgiler bulamayacaksınız.
Geride bıraktığımız dönemde tüm bunları ziyadesiyle hatmettiğinize inanarak sayfayı çeviriyor, haydi biraz şıklık, biraz zarafet, biraz seksapel diyerek topuklu ayakkabıları yine hayatımıza dahil ediyoruz. Hem ne dersiniz, yükselerek, zirveden bakarak, ayaklarınızı yerden keserek “yerde” olan gerçeklerden bir süreliğine uzaklaşmak hiç de üzücü bir fikir değil; hele de gidişatı değiştirmek pek mümkün görünmüyorsa… Pandemi şimdilik bize eşlik edeceğe benziyor, o halde o yokken sürdürdüğümüz giysi alışkanlıklarıyla yine barışmak için hâlâ ne bekliyoruz?
Sarah Jessica Parker
Stiletto’ların etek ve elbiselerle giyildiğinde bacakların zarafetini apaçık ortaya çıkardığı yadsınamaz bir gerçek. Bacaklarına ve topuklular üzerinde yürüyebilme yeteneğine güvenenler, etek uzunluklarını kısaltıp topukları da yükseltebilir. Bu ortada stiletto’lar jean ve taytlarla kullanıldığında spor biçimi baştan aşağı değiştiriyor, aksesuarın tek başına nasıl bir gücü olduğunu gösteriyor.
Hayır, hayalperest değiliz, gerçekleri yadsımıyoruz. Geçtiğimiz dönemde tüm dünyada topuklu ayakkabı satışlarının gerilediğini, insanların babet ve spor ayakkabıya yöneldiğini bilmeyen kalmadı. Ve evet toplumsal dinamiklere asla sırt çevirmeyen moda dizayncıları da bu gerçekler doğrultusunda hareket ederek moda severe eşofmandan robdöşambra konut giysisini en “stylish” şekilde sunmayı başardı.
Ama Sonbahar/Kış 2021-22 koleksiyonlarının birbi- rinden renkli, eğlenceli, neşeli, desenli ve seksi parçaları karantinada kötü halde sıkılan ruhlarımıza ruhsal dayanak verip memnunluk hapı yerine geçerken bir yandan da bize unuttuklarımızı hatırlatıyor, sokağın dinamizmini gösteriyor ve haydi harekete geç diyor. Christian Louboutin’leri, Elie Saab ve Jimmy Choo topuklu ayakkabılarıyla Paris’te salınan Lily Collins’in başrolde olduğu Emily in Paris dizisinin şimdilerde neden bu kadar popüler olduğunu kestirim etmek güç değil. Giyinme ortamı bulamasak da artık spor ayakkabıdan çok topuklu ayakkabıları görmek istiyor, modanın giydirmekten öte hayal kurduran, rüya satan özelliğine sığınmak istiyoruz.
SERGIO ROSSI
2000’lerin abartılı tarzı, fetiş modasının geri dönüşü ve mert görünümler pandemide yitirdiğimiz gösterişli giyinme içgüdüsünü bize tekrar armağan ederken stiletto’nun ikonik isimleri, Louboutin’den Alexandre Vauthier’ye Aquazzura’dan Manolo Blahnik’e birçok marka bizleri “yüksek” dileklerinin peşinden koşmaya davet ediyor. Geçmişi ta 16. yüzyıla uzanan topuklu ayakkabı ya da stiletto; hiç bugünkü kadar çok arzulanmamıştı!
İnsanların mutsuz olup içe dönük yaşadıkları pandemi üzere krizler sonrası moda dünyasının eğlenceli, şık, seksi ve çarpıcı trendlerle sahnelere dönüş yaptığını biliyoruz. Bu dönem topuklu ayakkabıların önlenemez yükselişi de bu doğrultuda yorumlanabilir. Uzun eldivenler, küçük elbiseler üzere seksi ve göz alıcı parçaların öne çıktığı şu dönemde mood’unuzu anında yükselten topuklu ayakkabılardan vazgeçmeyin.
ANTİK ÇAĞDAN 70’LERE BİR GÜÇ HİKAYESİ
Her daim asaletin, güç ve zenginliğin simgesi olarak kabul edilen topuklu ayakkabıları, 16. yüzyılda (“chopines” yani takunya olarak anılıyorlardı) Venedik’te bayanlar elbiseleri çamura batmasın diye kullanıyorlardı. 17. yüzyıldaysa Batı Asya’da at binen askerler ayaklarını üzengiye güzel yerleştirebilmek için topuklu ayakkabı giyerlerdi. 18. yüzyılda Fransız hükümdarı 14. Louis’nin otoritesini vurgulamak emeliyle sarayında kırmızı renkte topuklu ayakkabılarla salındığını okuyunca aklınıza yıllar sonra kırmızı tabanlı ikonik stiletto’larıyla ünlenen Fransız dizayncı Christian Louboutin gelebilir. Ortalarında bir bağ olup olmadığını bilmiyoruz, fakat Louboutin, Paris kabaresinden ve Crazy Horse dansçılarından ilham aldığını birçok defa söylemiştir.
Topuklu ayakkabıların keşfi Antik Çağ’a uzansa da günümüzde Sex and the City, Emily in Paris üzere moda ve tarz temalı dizilerde gördüğümüz stiletto’ların tarihi 1950’lerde başlıyor. Salvatore Ferragamo, Andre Perugia ve Roger Vivier’nin isimleri stiletto’ların doğuşuyla anılsa da asıl Roger Vivier topuğa metalden bir kamış sokarak stiletto’yu yaratmış, onu Christian Dior’un II. Dünya Savaşı’nın yokluk yılları sonraki imza attığı “New Look”un feminen ve şık giysi tarzı dahilinde bayanlara sunarak, Monsieur Dior’un efsanevi ince bel siluetini bu seksi ve iğne topuklu ayakkabılarla tamamlamıştır. İsmini ince uçlu bir tür İtalyan bıçağından alan stiletto’da tüm ağırlığın ayak parmakları ve tabana baskı yapmaması için yeni teknolojiler denenmiş, topuklar birinci başlarda beş cm yükseklikte üretilmiştir. Ferragamo’nun 12 cm’ye kadar yükselttiği stiletto’lar, 50’li ve 60’lı yıllarda dişiliğin, seksapelin ve özgüvenin sembolü olarak Gina Lollobrigida, Ava Gardner ve Marilyn Monroe üzere ünlülerin ayaklarında daha da popülerlik kazanır.
LAQUAN SMITH
Yazar Caroline Cox “Talon Aiguille” isimli kitabında, “Baby-boomer” kuşağını doğuran ve bu yıllarda daha çok konut içi rolleriyle tanımlanan, konutta terlikle gezen bayanların gece olduğunda önlüklerini çıkarıp eşlerinin karşısına topuklu ayakkabılarıyla çıktıklarını, seksi topukların onları konut kadınlığı statüsünden ve domestik rollerinden kurtarıp özgür kıldığını müellif. Ne de olsa, topuklu ayakkabılarla mesken işi değil fakat seks yapılır. 70’lerdeyse feministlerin topuklu ayakkabıları tu kaka etmelerinin gerisinde Cox’un kitabında yazdığı fikirler, kısaca topuklu ayakkabıların bayanların eril dileklere boyun eğmeleri olarak yorumlanması vardır.
Kadınları cinsel olarak nesneleştirdiği ve “erotik” parçalara indirgediği düşünülen topuklu ayakkabılar, 70’lerde bayan özgürleşmesiyle zıt kutuplarda yer alırken, sağlığa da uygun olmadığı ve hareketi kısıtladığı üzere gerekçelerle daha da değersizleştirilir.
GIANNICO
TOPUKLU YA DA SPOR AYAKKABI, SEÇİM SİZİN!
70’lerde punk hareketinin ve Vivienne Westwood’un isyankarlık, bayan gücü ve protest ruhla özdeşleştirdiği topuklu ayakkabılar, 80’lerde öne çıkan “power dressing” tarzının de tesiriyle, indirgendiği “erotik obje” etiketinden sıyrılır, dişi olduğu kadar güçlü, stiletto’larını meslek hayatında ve/ya da sevgilisini baştan çıkarmak için kullanmakta özgür, istediğini giyinerek seksapelini kendi denetim eden, özgüvenli bir bayan kimliğiyle anılmaya başlar. 1990’lar ve 2000’lerde Sex and the City dizisinde Carrie Bradshaw’un tarzında ölümsüzleşen stiletto’lar, Carrie’nin istediğinde spor ayakkabılarını, istediğinde topuklularını giyerek her iki stilde da kendini seksi ve güzel hissetmesiyle, aslında seçimlerinde özgür genç kuşağın da temsilcisi olur. Carrie Bradshaw kristal tokalı saten kumaşlı ve sivri uçlu Manolo Blahnik stiletto’larını da ikonik bir parça olarak moda tarihine armağan ederken, birebir dönemde Christian Louboutin kırmızı tabanlı ayakkabılarıyla bayanlara en güzel düşleri kurdurmaya başlamıştır bile…
VAUTHIER
HEM MOOD’UMUZU, HEM DE BİZİ YÜKSELTİYOR
Moda giydirir lakin en çok da düş kurdurur ve memnunluk verir. Şu sıralar düş kurmaya ve estetik hazlar yaşamaya ziyadesiyle muhtaçlığımız var. Moda dizayncıları ihtişamıyla dikkat çeken, bir bakışta kişinin modunu yükseltirken birebir vakitte fizikî olarak da onu “yükselten” stiletto’larla içinde yaşadığımız döneme, neşe, renk ve heyecan katmayı başarıyor.
Pandemi her ne kadar alışveriş alışkanlıklarını değiştirse de örneğin Christian Louboutin markasının başarı grafiğinde asla gerilememesi, bayanların şık, seksi ve dişi görünmekten vazgeçmediğinin ispatı. Ayrıyeten pandemi olsa da, ta 16. yüzyıla uzanan güçlü tarihi, güçlü altyapısı ve bayanın özgürleşme yolculuğunun eşlikçisi olarak topuklu ayakkabı ya da çağdaş ismiyle stiletto’lar gündemden asla silinmez. Silinmeyi bırakın, morallerin yerle bir olduğu günümüzde gümbür gümbür geliyor ve yere daha güçlü basıyorlar.
Sonbahar/Kış 2021-22 trendleri ortasında başı çeken fetiş giysi, 2000’ler modası ve gösterişli kıyafetler; stiletto’ları da başrole taşıyor. Balmain’den Jimmy Choo’ya, Valentino’dan Aquazzura’ya birçok marka ürettikleri bu rengarenk yüksek sanat yapıtlarıyla yalnızca moda dünyasının düşsel ve oyuncu yanını beslemekle kalmıyor, cinselliğin, dişiliğin, protest ruhun ve karşı durmanın da tarihini yazıyor, yazmaya da devam edecek.
GIANNICO
Yazı: Selin Miloşyan
Fotoğraflar: IMAXTREE.COM, GETTY IMAGES TÜRKİYE
ELLE Türkiye Mart 2022 sayısından alınmıştır.
