BirGün Gazetesi nde Adım adım ihracat rekorları gerçeği başlıklı makalesinde Prof Hayri Kozanoğlu hükümetin ihracat Kurtköy travestileri rekorlarıyla öğünmesinin altta yatan karamsar görüntüyü gizlemediği ima etti Kozanoğlu gerçek görüntüyü şöyle özetliyor Veriler 2022 nin bütününde 40 milyar doları aşan cari açık faturası çıkacağını gösteriyor 1 yılda yenilenmesi Lara travestileri gereken 182 4 milyar dolar dış borcu da ekleyince 220 milyar doları aşan dış finansman gereği ortaya çıkıyor
Gerçekten de 2019 dan bu yana en güçlü turizm mevsimindeyiz ama Temmuz Levent travestileri ortasında dahi cari açık ve dış finansman düşüncelerinin uzantısı olan TL zafiyeti bitmedi Bayramın son gününde öğlen saatlerinde dolar TL 17 39 a kadar yükseldi
Bu denkleme bakan bir çok Maltepe travestileri ekonomist kış aylarında ödemeler istikrarı darboğazı yaşanabileceğine dikkat çekiyor Ödemeler istikrarı darboğazı Türkiye nin dış borçlardan kaynaklanan yükümlülükleri karşılamakta zahmet çekmesi manasına geliyor Türkiye nin 850 puan civarında dalgalanan CDS Manavgat travestileri primi Eurotahvil alıcılarının bu riski fiyatladığını gösteriyor Dış basına nazaran hala Türkiye nin de dahil olduğu Gelişmekte Olan Ülke tahvillerinin 26 nın yüksek risk bölgesinde süreç görmesi kış ayları için önemli bir tehlike
Kozanoğlu nun makalesinden yaptığımız alıntıyla kışın biz bekleyen tehlikeyi açıklayalım
Ekonomik tahlil yaparken salt ihracattaki yahut ithalattaki dolar cinsi artış yerine dış ticaret hadlerinin ne doğrultuda geliştiğine bakmak daha manalıdır En son TÜİK dış ticaret endeksleri ihracat ölçü endeksinin 3 3 ihracat ünite endeksinin 11 6 arttığını gösterdi Başka bir tabirle ölçü olarak daha fazla ihracat yaparken bunun her ünitesini daha değerliye satıyoruz Bu birinci bakışta yüz güldüren bir gelişme izlenimi yaratıyor Ne var ki ithalatta ölçü endeksindeki artış 6 8 ünite endeksindeki ise 34 3 Yani ölçü olarak sattığımızdan çok daha fazla mal alıyor bunlara fiyat manasında çok daha yüksek ödeme yapıyoruz İzafî olarak dış ticarette istatistikler Türkiye nin aleyhinde gelişiyor Gerçekten bunların özeti manasındaki dış ticaret haddi Mayıs 2021 de 91 6 iken Mayıs 2022 de 76 2 ye kadar gerilemiş durumda
CARİ AÇIK TIRMANIYOR
5 Dış ticaret tahlillerinde parite şartları yani süreçlerin tartıyla yapıldığı para ünitelerinin birbiri karşısındaki değişimi de büyük değer taşır Türkiye 2021 de ihracatının 106 7 milyar dolarını dolar 103 milyar dolarını avro cinsinden yapmıştı İthalatta ise 176 milyar dolar dolar 78 8 milyar dolar avro cinsinden faturalandırma kelam konusuydu Öbür bir sözle ihracatta dolar yükü 47 4 avro 46 iken bu oranlar ithalatta 64 8 ve 29 du Yani ihracatımızda iki para ünitesi eş yüklü kullanılırken ithalatta dolar egemenliği vardı
Bu da doların avroya karşı paha kazanmasının ödemeler istikrarını olumsuz etkileyeceği manasına gelir 1 Ocak 2021 de 1 22 olan dolar avro paritesi 10 Temmuz 2021 de 1 18 e 31 Aralık 2021 de ise 1 13 e düştü Bugün ise 1 01 civarında Yani avro cinsinden sattığımız eserlerin dolar karşılığı giderek düşüyor bu da dış ticaret ve cari süreçler açığını tırmandırıyor
DARALMA OLASILIĞI
6 Son haftalarda global güç ve emtia fiyatlarında besbelli bir düşüş gerçekleşti Gerçekten global besin endeksi Haziran ayında 2 3 geriledi Brent petrolünün varili Nisan dan bu yana 29 gerilemeyle 100 doların altına inerken bu satırlar yazılırken 106 dolardı neredeyse tüm emtialarda benzeri bir aşağı hakikat hareket gözlendi Tüm bunlar güç ve hammadde ithalatçısı Türkiye nin lehine gelişmeler üzere görünüyor Lakin bu irtifa kaybının iki temel nedenine bakınca o kadar optimist bir tablo göze çarpmıyor
Birincisi tüm dünyada faiz oranlarındaki artış bir finansal yatırım aracı olarak emtiaların cazibesini azaltıyor elde tutmanın finansal maliyetini artırıyor Bu da düşüşü hızlandırıyor Lakin birebir vakitte Türkiye nin 451 2 milyar dış borcunun maliyetini de üst çekiyor İkincisi dünyada ekonomik sakinlik tasası girdi fiyatlarını aşağı çekerken başta Türkiye nin esas ihracat kapısı AB ülkeleri tüm dünyada ithalat talebinin kısılmasını da beraberinde getiriyor
OECD avro bölgesi 2022 büyüme beklentisini 2 6 ya çekti Ekonomik beklentiler giderek kötüleşiyor büyümenin yavaşlamasından öte bir daralma mümkünlüğü konuşuluyor
BOZULMA DEĞİŞMEDİ
7 Bir ülkenin döviz gelir ve harcamalarının kesin yansıması cari süreçler istikrarında gözlenir Türkiye nin cari açığı Mayıs 2022 de 6 5 milyar dolara kadar yükselerek yılın birinci 5 ayında 28 1 milyar doları buldu Turizm gelirlerinin tıpkı periyotta 148 artışla 3 1 milyar dolardan 7 6 milyar dolara çıkması da genel tablodaki bozulmayı değiştiremedi 12 aylık kümülatif cari açık 29 4 milyar dolar Net güç ve altın ithalatı hariç cari fazla 38 3 milyar dolar olsa da Türkiye nin yapısal sıkıntıları bu türlü devam ettikçe cari açık buna bağlı dış aleme finansal yükümlülüklerin artması badiresi ortadan kalkmayacak
POLLYANNACILIK POLİTİKASI
8 Bu datalar 2022 nin bütününde 40 milyar doları aşan bir cari açık faturası çıkacağını gösteriyor Birinci 5 ayın trendi 60 milyar dolar sayısını gösterse de yılın ikinci yarısında iktisadın yavaşlaması ile cari açıktaki süratli bozulma da ivmesini kaybedecek Türkiye nin 1 yılda yenilemesi gereken 182 4 milyar dolar dış borcunu da ekleyince 220 milyar doları aşan bir dış finansman gereği ortaya çıkıyor CDS priminin 850 puan civarına yerleştiğini baz alınan memleketler arası faiz oranlarının da süratle yükseldiğini düşünürsek Türkiye döviz ihtiyacını giderek daha sıkıntı ve daha değerliye karşılayacak Büyük olasılıkla ekonomiyi yönetenler ise aylık ihracat sayılarındaki kıpırdanmayı davul zurnayla karşılayıp Pollyannacılık oynamaya devam edecek
Prof Fatih Özatay Risk seviyesi Ocak 2002 deki risk seviyesinden yüksek
Dr Cüneyt Akman Enflasyon çıldırdı döviz krizine yol açabilir
FÖŞ yakındı Bu kışı nasıl çıkartacağız ben de bilmiyorum
