23 Eylül 2021 tarihinde TCMB kararı ile siyaset faizi 19 dan 18 e düşürüldü 17 Escort antalya Aralık 2021 tarihine kadar da kademeli olarak 14 düşürüldükten sonra her nedense NAS olmasına karşın bu tarihten sonra TCMB faiz indirimlerine devam etmemiştir Kim bilir tahminen de 14 faizin bir Antalya escort hikmeti vardır Bu kararlar ülkemizde iktisatta yeni bir periyot başlatırken karar alıcılar beklemediği sonuçlarla karşılaşılmıştır Her ne kadar süreç içinde birçok kişi karşılaşılabilecek sonuçları tabir etmiş olsa bile bu ihtarlar Antalya escort Bayan dikkate alınmamıştır
23 Eylül 2021 de 8 67 olan USD TL kuru 17 96 ya Eylül 2021 de 19 58 olan TÜFE 79 60 a 43 96 olan Y ÜFE ise 144 61 e yükselmiştir Kelam konusu TÜFE ve Y ÜFE nin gerçek enflasyon datalarını yansıtıp yansıtmadığı konusunda da derin tartışmalar bulunurken USD kurunun da piyasa müdahaleleri olmasa kaça kadar gideceğini öngörmek çok sıkıntı
Öte yandan yıllık bazda Eylül 2021 de 37 8 milyar USD olan Dış Ticaret Açığı Temmuz 2022 de 61 9 milyar USD olmuştur 2021 de 9 aylık açık 37 8 milyar iken bu yıl 7 aylık açık 61 9 milyar USD olmuştur Bu faiz kararları açıklanmadan evvel ihracatın ithalatı karşılama oranı Eylül 2021 prestiji ile 88 iken Temmuz 2022 prestiji ile 63 7 ye düşmüştür
Normal şartlarda bir ülkenin parasının bedeli düştüğünde bu ülkede ihracat sayıları artar ithalat sayıları düşer böylelikle dış ticaret açığı azalarak ihracatın ithalatı karşılama oranı yükselir ülkemizde daha evvelki TL nin bedeli düştüğünde bu türlü olurken bu kere beklenenin tam zıddı olmuştur
Elbette bunun çeşitli sebepleri vardır fakat bir makro ekonomik kararda beklenen sonuçlar gerçekleşmeyince bu kararın doğruluğu konusunu yeterlice irdelemek gerekir keza bu periyotta faiz düşürülmesindeki beklenti bilhassa iş aleminin düşük faizlerle kredi kullanarak yatırım yapmasıdır Lakin bu türlü olmadığı yetkililerce söz edilmektedir Son günlerde TCMB lideri Sayın Kavcıoğlu nun da belirttiği üzere kredilerin daha çok döviz alımına gittiği düşünülmektedir Ağustos 2022 bankacılık bölümü datalarına baktığımızda son bir yılda toplam mevduat 92 3 artarken toplam krediler 67 1 artmıştır Y ÜFE nin 144 61 olduğu ve mevduatın kredilerden daha çok arttığı bir ortamda kredilerin çok arttığını söylemek çok da inandırıcı değildir
Öte yandan son 1 yılda döviz mevduatı 15 milyar USD 5 9 düşmüşken bankaların kullandırdığı döviz kredilerinde 15 milyar USD azalmıştır Görünen o ki bankalarda azalan 15 milyar USD döviz mevduatı KKM Kur Muhafazalı Mevduata giderken piyasadan alınan dövizlerle de 15 milyar USD döviz kredisi kapatılmıştır TL krediler ile de ilave alınan dövizler varsa bunlarda firmaların hammadde muhtaçlıklarının karşılanması emeli ile artan ithalat talebi ile stoklara gitmiştir Dünyada hammadde temininde zorluklar yaşanırken fiyatları artarken basiretli işadamının hammadde stoklarını bir ölçü arttırması son derece doğal olsa gerek Lakin ekonomiyi yöneten kamu otoriteleri bu görüşte değiller
Son bir yılda enflasyon süratle artarken düşük faiz oranlarından kimlerin yararlandığına baktığımızda işletme kredileri 73 3 artarken toplam tüketici kredi artışı 29 9 olmuştur Ucuz krediden tüketiciler değil daha çok iş adamları yararlanmıştır Enflasyonun yüksek olduğu bir devirde firmalar artan işletme sermayesi muhtaçlığının bir kısmını düşük faizli krediler ile karşılayarak karlılıklarını da artırmıştır İSO 500 ve İSO ikinci 500 bilgilerindeki kar artışlarına baktığımızda sadece 2021 sonu prestiji ile bile sırasıyla 139 ve 87 8 artış görülmektedir Bu ucuz kaynak sayesinde 2022 nin orta devirlerde de gerek bankaların TCMB nin ucuz fonlaması Enflasyona endeksli kağıtlar ve Kur muhafazalı mevduat sayesinde gerekse büyük ve orta ölçekli firmaların karlarında 300 400 civarı artışlar görülmektedir
Hazine bütçe datalarını incelediğimizde kurumlar vergisi geçen yılın birebir periyoduna göre 122 5 artarken sabit gerilerden alınan gelir vergisi 59 1 artmıştır Bu durumda sabit gelirliler enflasyon karşısında ezilirken orta ve büyük ölçekli firmaların ise karlarını arttırarak enflasyon karşısında ezilmedikleri görülmektedir Böylelikle her geçen gün berbatlaşan gelir dağılımı ilerisi için daha da büyük sorun olacak üzere görünmektedir
Son devirde yetkili kamu otoriteleri kredi kullanımlarının azaltılması konusunda bir ekip önlemler almaktadırlar böylelikle hem seçime yakın talebi düşürerek enflasyonu bir ölçü denetim altına almayı hem de seçime yakın yeni kredi kullandırımlarımı için kaynak oluşturulması hedeflenmektedir O denli görünüyor ki krediler konusunda kemerler bir ölçü sıkılmakta ve seçime yakın kredi musluklar açılacaktır
Ekonomiyi yönetenler faizi düşürüp talebi arttırmak isterken Enflasyon denetimden çıkmış enflasyonu düşürmek için de bu defa kredileri baskılamaya başlamıştır Kurları özgür bırakıp kurlar süratle yükselip enflasyonu artınca bu kere kurlar baskı altında tutulmaya başlanmıştır Dış Ticaret Açığını azaltmak isterken dış ticaret açığı beklenenin çok çok üzerine artmış Politika faizini düşürmek isterken piyasa faizleri Eylül 2021 öncesinin iki katına çıkmıştır
Geniş halk bölümlerini enflasyon karşısında ezdirmeyeceğiz derken onları daha çok geçim kahrına sokmuştur vesselam ne söylendiyse maalesef aykırısı yaşanmaktadır Elbette bu duruma bir çok sebepler ileri sürülebilir lakin uygulanan siyasetlerin hiç mi suçu yok diye bir sefer de olsa düşünmekte yarar var Gelinen ekonomik şartların berbat olduğu konusunda muhalefet ve iktidar herkes hem fikir Tahlil ya yeni iktisat siyasetleri uygulamak yahut günü kurtarmaya çalışmak ya da bir an evvel seçime gitmektir Zaman vakit yeni ekonomik siyasetlerin ne olabileceği sorulmaktadır Bana nazaran hukukun üstünlüğünü temel alarak özgür niyet ve itimat ortamı oluşturmak liyakatı temel almak özerk kurumları oluşturmak sağlıklı bilgiler yayınlamak ve toplumsal ekonomik hukuksal vb yönleri ile birlikte ele alınmış siyasetlerin olduğu bir ekosistem yaratmaktır
Murat ŞENOL – Ekonomist
