KÜLTÜRE ÖVGÜ VE YERELLİĞİN GÜCÜ

Son yıllarda özlerine dönen, koleksiyonlarını lokal zenginliklerden ilham alarak tasarlayan dev moda markaları, küresel köyü kültürel kıymetleriyle besliyor; ve tam da o pahalarla güçlenerek global dünyada kelam sahibi oluyor.

Modanın aynılaştırarak topluma entegrasyonu sağlarken bir yandan da farklılaştırma işlevi yaparak bireyselleşmeye katkıda bulunduğunu ünlü sosyolog George Simmel’den biliyoruz. Küreselleşmeyle birlikte tüm dünyada birebir anda kabul gören ve trendlerin beslediği emsal görünümler, modada ve toplumsal hayatta tektipleşmenin de önünü açmaktadır. Frankfurt Okulu’nun önemli isimlerinden Adorno ve Horkheimer Aydınlanmanın Diyalektiği isimli kitaplarında kültür endüstrisinin, bireyi pasifleştirerek sürekli tüketime yönlendirme ve gerçek kültür yerine kalıplaşmış bir kültür üretme çabasından başka bir şey olmadığının altını çizerler.

Alessandro Michele’yle fotoğraflar adeta galerilerden çıkıp Gucci dizaynlarına yansıyor. Özellikle Rönesans dönemi sanatçılar Michele’yi çok fazla etkiliyor. Örneğin erken Rönesans dönemi İtalyan ressam Fra Filippo Lippi’nin ünlü yapıtı “Madonna ve Çocuk”taki (sağda) yiğit renkler ve tok kumaşlar, Michele’nin çarpıcı zıtlıklarıyla dikkat çeken varlıklı tonlarıyla oldukça misal.

Homojenleşme toplumun her alanında hissedilse de en çok modada kendini gösterir. Modanın işleyiş sistemi ve kültür endüstrisinin ortak noktaları ortasında, birbirinin tekrarı ürünler sunmak ve lokal farklılıkların son bulması sayılabilir. Başka bir deyişle kültür endüstrisinin bir ürünü olan moda, küresel bir kültür üreterek tüketim toplumuna da yarar sağlar. Dünya küresel bir köye dönüşürken modanın da herkesin bildiği ve tanıdığı küresel bir kültür, küresel bir giysi şekli ürettiğini, bunun zati yeni bir şey olmadığını, ta modanın var olmaya başlamasından beri devam ettiğini biliyoruz. Son yıllarda lokal kültürlerin değer kazanması, otantik değerlerin alkışlanmaya başlamasıyla küreselliğin yerellik kartını oynadığını, yerelleşmenin markaların küreselliğini beslediğini söyleyebiliriz.

Başka bir deyişle markalar tüm dünyada kabul edilen kalıplaşmış estetik değerleri öne çıkarmak yerine kendi içsel seyahatlerini gerçekleştirerek özlerine dönmekte, tarihlerine, mahallî güzelliklerine ve kendi kültürlerine eğilerek modaya özgün bir ruh katmakta ve bu ruhu, elbette ekonomik güçleri doğrultusunda küresele satmaktadırlar.

Bu bağlamda lokal olanın artık yeni küresel sayıldığını söyleyebilir miyiz?

Valentino markasının DNA’sını temsil eden, Valentino kimliğinin en karakteristik özelliği olan çiçek baskıları, dünden bugüne tüm koleksiyonlarda varlığını sürdürüyor. Pierpaolo Piccioli de bu geleneğe hürmet duruşunda bulunarak çiçekleri son koleksiyonundan eksik etmemiş.

İTALYAN TARİHİNİN KÜRESELE TAŞINMASI
Tam bir Romalı olan, 16. yüzyılda Roma’da inşa edilen Palazzo Alberini’deki stüdyosunda 2015’ten beri Gucci’nin kreatif direktörlüğünü yürüten Alessandro Michele, İtalyan Rönesansı’na olan hayranlığını birbirinden ihtişamlı kolek- siyonlarında göstermekten geri durmuyor. Barok sanatın temsilcisi Caravaggio’nun tarzını Michele’nin barok ve bohem kıyafetlerinde, Trecento fotoğraflarının gotik ve ezoterik stilini Gucci koleksiyonlarında gözlemleyebilirsiniz.

Michele, Visconti ve Fellini üzere İtalyan yönetmenlerinin tesirini kostümlerine taşırken yerelliği küreselle destekleyip dizaynlarında Amerikalı yönetmen Wes Andersan estetiğine de göz kırpıyor.

Pierpaolo Piccioli Sonbahar/Kış 2021-22 defilesini pandemi dönemi kapalı kalan Piccolo Teatro de Milan’da yaparak İtalyan kültürüne verdiği değeri göstermiş oldu.

Gucci’nin 100. doğum günü vesilesiyle markanın arşivinin, kısaca dünden bugüne koleksiyonlarının sergilendiği Floransa’daki Palazzo Settimanni’yi açan Alessandro Michele, bu yerin İtalyan kültürel mirasının gelecek kuşaklara iletilmesinde önemli bir rolü olduğunu anlatıyor. Rönesans dönemi Floransa’nın mimari özelliklerini yansıtan ve Gucci’nin, hasebiyle İtalya’nın kültürel tarihini bugüne taşıyan yer, tıpkı Michele’nin ideolojisi üzere geçmişle günümüz ortasında köprü oluyor.

Bunu, tıpkı Michele’nin katiyen nostaljik bir dizayncı sayılamayacağı üzere, nostaljik bir dilekten öte kültürel değerleri daha geniş çevrelere tanıtma, yereli güncelleştirip küresele dahil etme isteği olarak yorumlayabiliriz.

En az Gucci kadar güçlü bir marka olan ve küresele hitap eden Valentino da özellikle pandemi döneminde İtalyan kimliğini daha çok vurgulamak maksadıyla defilelerini Paris’te değil, Milano, Venedik ve Roma’da gerçekleştirdi. Pierpaolo Piccioli’nin Sonbahar/Kış 2021-22 defilesini pandemi dö- neminde kapalı kalan ve İtalyan tarihinde önemli bir yeri bulunan Piccolo Teatro de Milan’da yapması da tesadüf değildi. 1947 yılında kurulan, faşizm döneminde işkencelerle anılan tiyatro sonraki yıllarda İtalya’nın birinci kamu tiyatrosuna dönüşürken Milano’nun demokratik ve kültürel uyanışının da simgesi oldu. Piccioli kış koleksiyonunu bu özel yerde sunarak İtalyan tarihini onore ediyordu.

Simon Porte Jacquemus’un doğup büyüdüğü şehir Marsilya’ya olan aşkı, Akdeniz kıyıları ve lavanta tarlalarıyla Provans kültürü; tasarımcının tüm koleksiyonlarına ilham veriyor. Jacquemus geçmişini ve onu şekillendiren kültürü koleksiyonları aracılığıyla tüm dünyaya anlatıyor.

İlkbahar/Yaz 2022 koleksiyonundaysa markanın kurucusu Valentino Garavani’nin arşivinden çıkardığı parçaları çağdaş bir yorumla podyuma taşıması, tekrar Piccioli’nin köklerine ve kültürel mirasa olan hürmetini gösteriyordu. Piccioli tüm dünyaya hitap eden defileleriyle İtalyan kültürünün mihenk taşlarını, örneğin Piccolo Teatro de Milan üzere mahallî bir yeri, küreselle tanıştırmış oldu. Piccioli’nin, Valentino Garavani’nin ve modaevinin ikonik sembolü olarak birçok koleksiyonunda yer verdiği güller, Valentino’nun imzası, titiz bir el işçiliğinin meyvesi, kültürel bir miras sa- yılan çiçekler de bugün artık küresel bir değer olarak tüm dünyayı geziyor.

Dolayısıyla evet, lokal olan bugün artık yeni küresel.

Metiers d’Art defilesi ve zanaatkarların başarısı

Chanel’in kreatif direktörü Virginie Viard Paris’teki Le19M binasında gerçekleşen Metiers d’Art 2021/22 defilesinde yalnızca sonuca odaklanıp koleksiyondaki dizaynları davetlilerle buluşturmakla yetinmedi. Nakışçılar Lesage ve Atelier Montex, kuyumcu Goossens, şapkacı Maison Michel, tüy işçisi Lemarié, pli ustası Lognon ve kunduracı Massaro üzere zanaatkarIarın atölyelerinin de görücüye çıkması, kültürel değerlerin, “made in local” konseptinin önemini gösteriyordu. Hâlâ star dizayncılar söz konusu olsa da onların gölgeleri üzere iş yapan zanaatkarlar da artık sahneye çıkarılıyor ve yüceltiliyor. Chanel’in önceki yılların tersine farklı ülkelerde değil de, mimar Rudy Ricciotti tarafından tasarlanan Paris’teki ihtişamlı bir binada Metiers d’Art defilesini düzenlemesi, kültüre yapılan bir vurgu.

PROVENCE’IN GÜNEŞİ DÜNYAYI AYDINLATINCA
Fransa’nın güneyinde Marsilya’da doğup büyüyen, Provansal kültürü ve Akdenizli olmayı tüm koleksiyonlarında yaşatıp küresel bir marka yaratan, kısa sürede büyük bir başarı elde eden Simon Porte Jacquemus da yerelliğiyle fark yaratan, mahallî değerleriyle küresele seslenen bir isim.

Güney Fransa’nın “dolcevita”sını, ılıman iklimini ve kız- gın güneşini, Marsilya’ya olan aşkını dizaynlarına yansıtan, doğduğu topraklara olan sadakatini Bella Hadid ve Jennifer Lopez’in vazgeçemediği devasa şapkalar, küçük mini çantalar, çiçek desenleri, pastel renkler, oversize pantolonlar, vücuda yapışan elbiselerle gösteren Simon Porte Jacquemus son kış koleksiyonunda da Fransız Alplerine övgü yapan “La Montagne” isimli bir defileye imza attı.

Celine markasının Nice’de geçen yaz koleksiyonu görüntüsüyle Fransa’nın güney kıyılarını tanıma fırsatı bulacak, ülkenin mahallî zenginliklerini görebileceksiniz.

“En büyük takıntım, herkesin Marsilya’ya âşık olması” diye anlatan Jacquemus’un muhakkak bunu başardığı, Güney Fransa’nın güneşiyle parlayan şiirsel dizaynlarını tüm dünyaya giydirerek hayalini gerçekleştirdiğini, gezegenin bambaşka bir yerinde yaşayan insanlara markasıyla Akdeniz ruhunu tanıştırdığını söyleyebiliriz.

Jacquemus’un tutkulu yolculuğu, yerelin yeni küresel olduğunu kanıtlayan en güzel örneklerden. Güney Fransa’dan bahsetmişken hiç Baie des Anges’a gittiniz mi? Gitmedinizse eğer ve hatta buranın ismini daha önce hiç duymadınızsa, Hedi Slimane’ın Kaç şehrinde çektiği, “Baie des Anges” isimli Celine İlkbahar/Yaz 2022 koleksiyon görüntüsü sayesinde bu şahane bölgeyle tanışacaksınız. Bir vakitler İngilizlerin salındığı, ismini de buradan alan Nice’in ikonik Promenade des Anglais’si, Riviera’nın alameti farikası Belle Epoque mimarisini temsil eden ihtişamlı Negresco oteli ve Massena caddesi, Celine görüntüsüyle hudutlarını aşıp geniş kitlelere hitap edecek.

Hedi Slimane Fransız kültürünü temsil eden mahallî değerleri koleksiyonundaki vakitsiz parçalarla birleştiriyor, uzun trençkotları, kalem etekleri, çizgili gömlek ve hasır şapkayı Nice’in karakteristik caddelerinde gezdirerek, yerelle küreseli bir ortada sunuyor.

Maria Grazia Chiuri, Dior 2021 Resort defilesi için Güney İtalya’nın zanaatkarlarıyla bir ortaya gelip kaybolmaya yüz tutmuş gelenekleri yücelten, mahallî halkın değerlerini hatırlatan bir koleksiyona imza attı.

MODA KÜLTÜREL MİRASLA YAKIN İLİŞKİLİ
Modanın birinci işlevi giydirmek dışında toplumsal gelişmelerin paralelinde toplumsal sorunlar hakkında farkındalık yarattığını, sürdürülebilirlikten iklim krizine, kapsayıcılıktan çoğulculuğa çeşitli mevzularda insanları bilgilendirdiğini birçok defa ELLE Türkiye’nin sayfalarında okudunuz.

Modanın kültür endüstrisinin aracı olarak homojenleştirip tektipleştirdiği gerçeğini yadsımasak da özellikle içimize döndüğümüz pandemi süresince lokal değerlere, kültüre de önem atfettiğinin altını çizmek gerekiyor.

Dior’un kreatif direktörü Maria Grazia Chiuri, Paris Match mecmuasına verdiği röportajda modanın kültür ve mirasla çok yakından ilişkili olduğunu, yaratıcılığın yalnızca tasarım manasına gelmeyip bir düşünce şekli olduğunu anlatıyor. Moda ve büyük markalar mahallî kültürlere, değerler sistemine dayanan düşünce şekillerini dizaynları, seçtikleri defile yerleri, ilham aldıkları sanatçılar ve elbette ekonomik güçleri aracılığıyla küresel dünyaya aktarıyor, küreseli yerellikle besleyip, mahallî zenginliklerden yeni küreseli oluşturuyorlar.

Sanatçı Agostino Branca’nın üzerine Tarot kartlarını ve Güney İtalya’nın sembolü bitki ve yabani çiçekleri işlediği tabaklar, el işçiliğinin titiz bir örneği.

Maria Grazia Chiuri, çocukluğunun geçtiği ve kendi tabiriyle “kadınların konutlarının önünde dantel işlediği” İtalya’nın güneyindeki Lecce’nin Puglia bölgesinde gerçek- leştirdiği Resort 2021 defilesi için bu bölgedeki lokal artizanlarla birlikte çalıştı, onlara kendilerini geliştirmeleri için bir fırsat verdi, Puglia’nın kültürel mirasını Dior’un küresel gücü sayesinde sonlarından kurtarıp dünyaya tanıttı. Chiuri, “Günümüzde artık lokal düzeyde düşünmenin önemi artarken insanlara sahip olduklarıyla neler yapabilecekleri konusunda yardım etmek lazım. Sizin kültürünüzle bağdaşmayan bir şey yapmak başarıyı köstekler” diyor.

SON SÖZ
Küreselleşmenin temelde Kuzey ve Batılı ülkelerin ekonomik güçlerine dayanarak kültürlerini ve yerelliklerini küresele sunabildikleri tarifinden yola çıkıp, akabinde Afrika’dan doğan bir markanın yerelliğini küresele ulaştırıp ulaştıramadığı üzerine orijinal ve asında yerinde bir tartışma açılabilir. Bu doğrudur fakat başka bir yazı bahsidir. Büyük markaların dünyada faal olmaya çabalarken bunu homojen öneriler aracılığıyla değil de; kültürel değerler, mahallî özellikler, kaybolmaya yüz tutmuş alışkanlıklar vasıtasıyla gerçekleştirerek en azından küresel köyün çoğulcu yapılar, kimliksel öğeler ve farklı gerçekliklerle daha renkli bir içeriğe sahip olmasına katkıda bulunduklarını söyleyebiliriz. Bu da hiç üzücü bir şey değil.

DİOR

BOTTEGA FOR BOTTEGAS projesi
Bottega Veneta markası lokal işletmelerin yaratıcılığını öne çıkarmak, onlara görünürlük kazandırmak için Bottega for Bottegas projesini hayata geçirdi. Klasik yöntemlerle üretilen Vanini zeytinyağları, Krumiri Rossi bisküvileri, Pastificio Martelli makarnaları ve Orsoni seramikleri üzere 12 farklı mahallî işletmeci Bottega mağazalarında sergilenip satışları ilgili Bottega’larda gerçekleşecek.

Bottega Veneta küresel görünürlüğünü kullanarak Orsoni seramikleri üzere mahallî işletmecilere daha geniş kitlelerce tanınma fırsatı veriyor.

MODAEVLERİNDE 25 YAŞINDA BEKARSAN YANDIN!
Fransa’da Lanvin, Louis Vuitton, Nina Ricci ve Chanel üzere markalar, ülkede her Kasım ayının 25’inde, 25 yaşını doldurmuş ve henüz evlenmemiş kızların genç hami sevgilisi Sainte-Catherine’in gününü kutluyor. Bu “old-school” sayılacak geleneğin kutlanmasının arkasında büyük markaların geleneğe, zanaate ve el işçiliğine verdiği değer var. Kutlamada markanın atölyelerinde çalışan tüm gençler yeşil ve sarı renkli şapkalarıyla, elbette eş bulmak için değil, ortak değerlerin ve büyük bir moda ailesi olmanın sevinciyle eğleniyor, bir yandan da aslında oldukça cinsiyetçi sayılabilecek Sainte-Catherine günüyle dalga geçiyor.

Yazı: Selin Miloşyan

Fotoğraflar: GETTY IMAGES TÜRKİYE, IMAXTREE.COM

ELLE Türkiye Şubat 2022 sayısından alınmıştır.