Kripto Para

Kripto Para

Kripto para çağımızın yeni oyuncağı mı yoksa geleceğe açılan kapı mı? Bu başlık altında kripto varlıkların ne olduğuna dair kısa başlıklar altında açıklamalar yapılarak okuyucunun kripto paralara ait fikir edinmesi sağlanacaktır.

Kripto Para Nedir?

Öncelikle kripto para kullanımı yanlıştır. Kriptoların para olması için hem mübadele aracı hem de değer saklama aracı olması gerekmektedir. Kriptolar şu anda servet kıymet saklama aracı iken mübadele aracı olma özelliğini sağlayamamıştır. Kısaca Bitcoin’i yatırım aracı olarak/değer saklama için  kullanabilirsiniz ama bitcoinle gidip her yerde alışveriş yapamazsınız. Bu nedenle Kripto para yerine kripto varlık terimi daha uygundur. Kripto varlıkların geçmişi bitcoin’in doğuşuna kadar uzanır. İnsanların ilgisi ise tam olarak 2020 sonlarına yanlışsız ortaya çıkan yükselişlerle bu piyasaya yönelmiştir. Kripto para piyasalarının en tanınan kripto para üniteleri Bitcoin, Ethereum ve AVAX’dır.

Kripto Para Ne İşe Fayda ?

Aslında birden fazla kişi BTCtürk ve paribu’da alım satım yapar. Fiyat artışlarından faydalanır. Bilinen en büyük yararının bu olduğuna inanılır. Gerçek ise farklıdır. Bilhassa bahsettiğimiz alanların dışına çıkıp kripto paraları metamask gibisi cüzdanlara çektiğinizde devlet, banka..vb kurumları ortadan kaldırarak vergi ödemeden kayıt altına alınmadan para transferi yapabilirsiniz. Klasik örnektir, buradan afrikaya 100$ yardım gönderseniz oraya bunun fakat 75$ ı ulaşılır. Ortada vergiler, harçlar sizin gönderdiğiniz parayı pul eder. Kripto parayı cüzdan aracılığıyla direkt gönderdiğinizde ise  ilgili ağın gas ve fee fiyatı haricinde diğer bir maliyet ödemezsiniz. Ayrıyeten bu parayı gönderdiğinizi kimse bilmez.

Kripto Para Nerede ve Nasıl Üretilir ?

Kripto varlıklar, blockchain ağlarında ağ tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde üretilir. Bu varlıklar büsbütün dijitaldir. Üretim süreçleri en kolay manada POW ve POS sistemleri ile gerçekleştirilir. POW sisteminde, madenci olarak tanımladığımız kullanıcılar sistemi oluşturan ve sistemdeki transferlerin yerleştiği blokları oluşturma karşılığında blockchain’in parasını almaya hak kazanırlar. Kısaca üretilen blok kadar kripto varlık yaratılır. Bitcoin buna bir örnektir.

Görüldüğü üzere Bitcoin blockchain’i üzerinde günlük olarak yeni 900 bitcoin üretilmektedir.  Şu an her yeni block açıldığında madencileri 6.25 bitcoin verilmektedir.

POS sisteminde ise, madencilerin yerini validatörler alır ve validatörler belirli bir devir ellerinde tuttukları örnek olarak aşikâr bir ölçü (en az 2000) AVAX karşılığında faiz üzere AVAX alırlar. Avalanche sisteminde AVAX bu halde yaratılır. Bilgi

Her iki sistemde kullanıcılar süreç yaptıkça süreçlerinden aşikâr bir oranda fee kesilerek, daha evvel yaratılan para ortadan kaldırılır.

Token ile Coin’in Farkı Nedir?

Her blockchain kendine has bir varlığa(paraya) sahiptir. Örnek vermek gerekirse ethereum ağı için ether, avalanche ağı için AVAX. Bunlar o ağların coinleridir.Fakat bu ağlarda çıkarılan başka varlıklar(paralar..vb) tokendır. Aşağıdaki varlıklar(paralar), Ethereum ağındaki en tanınan tokenlardır.

Kripto Para Borsası

Kripto para borsaları merkezi olan ve merkezi olmayan olarak 2’ye ayrılır. Merkezi olanlara örnek Binance ike merkezi olamayanlara örnek Uniswaptır. Merkezi borsalar, KYC  ve gerisinde bir şirket olması nedeniyle birçok kişi tarafından tercih edilmektedir. Az bilinen merkezi olmayan borsalar da ise artta bir şirket yoktur. Sistem tamamiyle bir kontrat üzerinden yürütülür. Burada süreç yapan bireylerin en azından cüzdan kullanmasını bilmesi kıymetlidir.

Kripto Para Nereden Alınır?

Eğer büyük ölçülerde alım yapıp beklemek isterseniz; kripto varlıkları btctürk ve paribu üzere sitelerden alıp metamask üzere cüzdanlarınıza atmanızda fayda vardır. Metamask nasıl kullanılır artık öğrenin.

Kripto Para Piyasası

Kripto para piyasası merkezi sistemlerde order book(emir defteri) temelinde merkezi olmayanlarda ise genel olarak AMM (Otomatik Piyasa Yapıcı) temelinde işler.

Türkçe karşılığı buyruk defteri yada buyruk tahtasıdır. Alım satıma husus olan finansal varlıkların fiyat oluşumu bu buyruk defterleri üzerinden gerçekleştirilir. Bu defterin bir tarafından satıcılar satmak istedikleri fiyattan öteki tarafında ise alıcılar almak istedikleri fiyat üzerinden sıralanır. Aşağıdaki örnekte görüldüğü üzere alıcı ve satıcının buluştuğu noktada (örnekte 11224.9 dolar) ilgili varlık için fiyat oluşur. Aşağıdaki örnekte kırmızı renk SATICILAR ‘ı yeşil renk ise ALICILAR’ı temsil etmektedir.

Automated Market Maker (Otomatik Piyasa Yapıcı), merkezi olmayan borsaların(DEX) çalışma prensibine verilen genel isimdir. Bu piyasalarda her token/coin çiftlerinin oluşturduğu havuzlarda süreç yapılmaktadır.

Her token(coin) çiftinin bir havuzu vardır.

Mesela, BTC-ETHER havuzu, AVAX-ETH havuzu

Çiftler ortasındaki parite(değişim oranı) burada AMM mantığı ile hesaplanır.

Aşağıda uniswap v3 havuzları görülmektedir.

Daha detaylı bilgi için

Kripto Paranın Klâsik Paradan Farkı Nedir ?

Krpto paralar, blockchain üzerinde merkezi olmayan bir ağ üzerinde yaratılan dijital paralardır. Bizim şu an kullandığımız paralar ise, bankalar(merkezi otorite) tarafından yaratılan paralardır. Kripto paralar, mutlaka merkezi değildir, rastgele bir aracı ve yönetici bulunmamaktadır. Kullandığımız banka paraları süreçlerinde, güvenilen bir aracıya gereksinim duyulurken, kripto paralarda  itimada yahut aracıya  gerek yoktur. Aracılık sistemi bizlere maliyetler yükler ve her vakit güvenlik açıkları olur. Kripto paraların üretilmesinde POS ve POW sistemi ve daha da temelde blockchain’i oluşturan kullanıcıların kararları etkiliyken, bankaların para üretmesinde merkezi otorite olan bankaların (ve dolaylı olarak devletin) kararı tesirlidir. Kripto paraları, blockchain üzerinde kullandığınızda hem anonimlik kazanırsınız hem de süreçleri süratlice yaparsınız.İşlemler mutlaka geri alınamaz. Hiçbir otorite, devlet, kişi, bilgisayar programcısı, hatta sistemi tasarlayanlar dahil, madencinin biri tarafından onaylanıp, başkalarınca de kabul edilmiş ve Blok-Zincir’e yazılmış, bir süreci değiştiremez, geri alamaz. (Kaynak)

Kripto Para Piyasasında Göstergeler Nelerdir

1- İlgili token yahut coin’e ilişkin on chain veriler izlenir

2- Makro değişkenler takip edilir

3- Merkezi borsalardaki alım satımlar izlenir.

4- Teknik tahlil yapılır.

Kripto Para Alırken Neye Dikkat Edilmelidir?

Araştırmadan mutlaka kripto para almayın. Twitter üzerinde tartışmaları takip edin. Influencer’ın roket atmasıyla gaza gelmeyin.

Bu mevzuda daha fazla bilgi almak için izleyen linke tıklayın. Kripto Para Nedir 

Doç.Dr.VeriDelisi