AKP hükümetinin çok sevecen bir huyu var. Ona dayanak verip de cemaat ve tarikat üyesi olmayan herkesi satıyor, sonra da vatan haini ilan ediyor. Birinci seçildiğinde merkez-sağ ve merkez-soldan yaptığı transferlerle merkeziyetçi sosu sunulmuştu, onların hepsi şutlandı. Gerisinden 2ci Cumhuriyetçiler geldi, onların de defteri 2010 Anayasa Referandumundan sonra dürüldü, bir birçok mahpuslarda süründü. Sırada işdünyası var. Onlar da 20 yıldır aralıksız takviye verdikleri Erdoğan hükümetinden bir şey istemeye ya da yakınmaya gittiklerinde anında tu-kaka oluyorlar. İtirazlar devam ederse, aleyhlerinde yandaş basında dehşet verici bir çamur atma kampanyası ve Vergi Yönetimi ve Rekabet Şurası soruşturmaları başlıyor.
Şimdi son bir ayda işdünyasına kazan kaldırtan uygulamaya gelelim: Kredi bulunmuyor. Bu suçlama hakikat mu? Krediyi vermeyen banka mu hatalı, yoksa onun kulağına “fren yap, yoksa ben yaptırırım” diye fısıldayanlar mı? Bu türlü bir fısıldama varsa, nedeni ne olabilir? Sonunda kim kazanacak? “Benden olmayan bana karşıdır” düsturu izleyen hükümet işdünyasını sopa zoruyla takviyesini sürdürmeye zorlayabilir mi? Yoksa, teslim olup yine kredi musluklarını açacak mı?
Görünürde, kredi darlığı diye bir şey yok. 5 Ağustos tarihli, TCMB kaynaklı kredi-mevduat dataları kredi hacminin genişlemeye devam ettiğini gösteriyor:
Yukardaki tabloya baktığımızda, kredi hacminin hem ticari, hem de tüketici segmentlerinde haftalık %0.3, 8-haftalık hareketli ortalamada da %0.5 genişlediğini görüyoruz. Yani krediler yavaşlıyor, ama daralma yok.
Velakin, krediler haftadan-haftaya ve iktisadın ritmine nazaran büyük oynaklık gösterir. Bu nedenle, TCMB’nin kredi gelişmelerini takip ettiği 13-haftalık hareketli ortalamaya göz atmak lazım. Aşağıdaki grafik Temmuz’un 3cü haftasına ilişkin, ancak trend olarak yenidir.
İşte işdünyasına kazan kaldırtan görüntünün birinci fotoğrafı: Mayıs üzere yıllıklandırılmış olarak %60’lara fırlayan kredi ivmesi, 22 Temmuz’da %40 altına düşmüş. Hatırlayalım, işletme sermayesi ve tedarik maksadıyla kullanılan ticari kredilerde vade 1-3 ay kadar kısa. Şirket, daha 2 ay evvel rahatlıkla kredi bulurken, artık her 3 şirketten biri geri çevriliyor.
Üstelik yenilediği kredinin faizinde de yabanî bir tırmanış var:
Bir daha vurgulayalım: Evvelce makul teminatı olan her şirketin kredisi yenilenirken, artık bir birden fazla geri çevriliyor, kredi bulana da fahiş bir faiz geçiriliyor. Türkiye’de krediyle üretim ve ticaret yapmak genel kuraldır, hiç bir şirket kendi özsermayesini kullanarak tüm faaliyetleri ve stok değişimlerini finanse etmez.
Kredi ölçüsü ve faizlerdeki oynaklık tüm işdünyasının üretmesi, vadeli satması ve stok planlaması yapmasını nerdeyse imkansız kılıyor.
Bu kısım seçmelidir-istemeyen okumasın
Burada bir iki parantez açmakta yarar var. Birincinin, yukardaki tabloda gördüğünüz üzere tüketici kredileri ticariden daha sert yükselen faizlere karşın almış başını gitmiş. Ancak merak etmeyin, bu trend bıçak üzere kesilecek, zira artık gereksinim kredisiyle döviz almayacağı taahhüt etmek üzere garip uygulamalarla açıkça tüketiciye ”kredi kullanma artık” deniyor.
İkincisi, bankaların kredilerden fahiş kar ettiği suçlaması. Evet, KKM sayesinde ucuza mevduat toplayan bankaların brüt faiz marjı yaz aylarında kabardıkça kabarmış. Borsa’ya açıklanan 2Ç2022 banka mali tablolarında patlayan karlılığı işte bu makas genişlemesi izah ediyor. Bir çok kaynağa nazaran, mevduat maliyetinin değerli kısmını KKM vasıtasıyla devlete yıkan banka, kredi talebinin canlı olmasından faydalanarak küpünü doldurmaya bakıyor. Bir ikinci görüşe nazaran bankalar içinde bulunduğumuz negatif gerçek faiz ve sopayla yönetim edilen döviz kur rejiminin uzun sürmeyeceğini gördü, elden gelince kredi faizlerini olağanlaşacak para siyaseti (hızlı ve daima yükselen TCMB faizleri) ve sert bir devaluasyon yiyecek döviz kuruna nazaran fiyatlıyor. Benden size üçüncü bir görüş: BDDK ve/veya TCMB bankalara telefon açıp “Bu kadar kredi vermeyin, lan!” diye çömkürüyor. Bankalar bir kısım borçlanıcıya kredi skorunu mazeret ederken, kredi talebini daha da soğutmak için yüksek faiz sistemini kullanıyor.
En son olarak da, kredi hacmi ne olmalı sorusuna karşılık arayalım. Şayet bir iktisat senede %80 enflasyon üretiyorsa (Yİ-ÜFE ise %145) ve resmi siyaset ekonomiyi büyütmekse, kredi hacminin yıllıklandırılmış olarak %85-95 bandında büyümesi istenir. Bu kıstasa nazaran, son bir yılda %67 büyüyen krediler daraltıcı para siyasetini işaret ediyor. Hesabımız hem ticari hem de ferdi kredileri kapsadığına nazaran, geçerli enflasyon ölçeği olarak TÜFE+Yİ-ÜFE ortalamasını kullanırsak, yani %115 üzere bir nominal büyüme maksadı varsayarsak, gerçek kredilerin akıl almaz ölçüde daraldığını farkederiz. Bence iş dünyası da hesabını bu türlü yapıyor, ve ağır kabızlık çekiyor.
Enflasyon yeni yılda coştuğu için, hesabı 2022 yılına sonlandıralım.
Temmuz prestijiyle yılbaşından bu yana TÜFE %45.7, Yİ-ÜFE %70 artarken, toplam kredi artışı %35’te kalmış.
Bu noktada sadede döndüm, artık okuyun
Özetle, nerden bakarsak bakalım, gerçek kredi stoğu hayli sert halde daralıyor. Daima değişen maliyetlerden girdi ve stok yenilemek zorunda olan finans-dışı kesim bir hızlanıp, bir yavaşlayan, lakin asla gereksinimini tam karşılamayan kredilerden mağdur.
Hükümet niçin bu türlü yapıyor? Çok kolay, enflasyon ve kur istikrarsızlığı sorun. Bunları klâsik para siyaseti ile çözemiyoruz. O vakit, iktisada müdahaleyi kredi süratiyle oynayarak yapıyoruz. Yaz aylarında döviz kuru hareketlenince, kredilerde frene basma buyruğu gitti merkezden herkese.
Peki, bu ucube eşzamanlı gaz-fren siyaseti sürer mi? Yok, efendim nerde? Geçen hafta basında çıkan haberlere nazaran, kamu bankaları özel bölümle toplantıda “Yılbaşına kadar dayanın, sonra tekrar gaza basarız” demişler. Fakat, hükümetin kredi kısıtlamaları ile sıkı para siyaseti uygulama hevesi bu kadar da sürmedi. Bakalım Anadolu sermayesinin sözcüsü TOBB Lideri Hisarcıklıoğlu ne diyor:
“3 gündür gördüğümüz bir şey var, kamu bankalarında bir rahatlama başladığı, bütün Türkiye’de bana dönüşler başladı. ‘Kamu bankalarının Haziran 25’ten sonra kredi kullanımında çıkarttığı zorluk artık olağanlaşmaya geldi başkanım’ diyorlar”.
Özel bankalarda cimrilik sürüyor, lakin, hey, onlar hükümetle o kadar dize-dize yaşıyor ki, birkaç gün sonra gaza basarlar.
Sonuçlar? İşdünyası bir nebze nefes alır, ancak iç talep denetim altına alınamaz. Daima tırmanan enflasyon hane halkı tüketimini öne çektiği için, enflasyon bir vites daha hızlanır. Tüketilen her şeyde ithal girdi olduğu için cari açık daha süratli genişler.
Son soruya da yanıt vereyim: Kredi ezası hafifleyen işdünyası tekrar AKP’ye dayanak verir mi? Verir mi hakkaten?
- Her fiyat arttırdığında fahiş fiyat soruşturması yiyip, istifçi ilan edilen…
- Yurtdışına para kaçırdığı suçlamasıyla karşılaşan,
- Döviz gelirinin %40-50’ne el konulan,
- Dolarla çek-senet dahi yazamayan,
- Artık Beşli Çete’den arta kalan kırıntı dozundaki ihaleleri de dini cemaatlere kaptıran,
- Enflasyon yüzünden daima sermayesi eriyen.
- Ağzını açıp şikayet etse, anında ensesine kamunun çökerek burnundan kan aldığı bir topluluk bunları yapana oy verir mi?
FÖŞ
FÖŞ yazdı: Dünyada konut krizi, Türkiye’de konut balonu
Atilla Yeşilada: Artık TL’nin kıymet kazanması da Erdoğan’a oy getirmez
FÖŞ yanıldı mı? & Dolarda karanlık günler!
