Hayat kalitemizi etkileyen temel ögelerin başında soluduğumuz hava gelmektedir Yetişkin bir insan günde ortalama 11 Escort Ankara bin litre dolaylarında hava solumaktadır Bu paha kabaca küçük bir kamyoneti dolduracak ölçü Bunun içindir ki hava hayatın vazgeçilmez bir kesimi Natürel teneffüs esnasında hava ile birlikte havada duran ve Ankara Escort göremediğimiz küçüklükteki kirleticileri de içimize alıyoruz Bu durum birçok hastalık ve rahatsızlığa da davetiye çıkarıyor
Dünya Sıhhat Örgütü DSÖ WHO datalarına nazaran her yıl 7 milyon insan hava kirliliği ile Escort Bayan ilişkilendirilebilecek rahatsızlıklar sebebiyle hayatına erken veda ediyor Hava kirliliği öteki kirlilik tipleri üzere anlık ve görünür tesir göstermiyor Soluma ile alınan kirleticiler vakitle eşik ölçüleri aşarak bedenimizde görünür ve kalıcı Ankara Escort Bayan hasar bırakıyor Bu sebeple tekrar DSÖ tarafından hava kirliliği sessiz katil olarak nitelendiriliyor
Nüfus artışı kentlerin büyümesi ve her geçen gün artan ömür konforu talebimiz beraberinde ısıtma soğutma aydınlatma üzere alanlardaki güç muhtaçlık artışını da doğuruyor Daha fazla güç arzı ise daha fazla yakıt tüketimi ve münasebetiyle da hava kirliliği manasına geliyor Bu durumda hava kirliliği yönetilmesi gereken en öncelikli etraf temalarından biri haline geliyor
İLK YASAL DÜZENLEMELERİN YAPILDIĞI ALAN HAVA KALİTESİ
Sanayi ihtilalinin beşiği olarak anılan İngiltere de güç üretimi gayesiyle ağır olarak kullanılan kömür büyük bir hava kirliliğine sebep olmuş kamuoyunda yükselen reaksiyonlara bağlı olarak da hava idaresi alanındaki birinci yazılı yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi sağlanmıştır Bu prestijle birinci olarak 1926 yılında çıkarılan Duman Azaltma Yasasını müteakip çeyrek asır sonrasında binlerce kişinin vefatına yol açan Büyük Londra Dumanı olarak isimlendirilen hava kirliliği sonrasında 1956 yılında Pak Hava Kanunu Clean Air Act çıkarılmıştır Avrupa Birliği nin de pak hava maddelerinin altlığını oluşturan bu düzenleme bölgesel bazda etraf alanındaki birinci yasal düzenleme örneği olmuştur
Sınır konulamayan ve dinamik yapısı içerisinde dağlar denizler binalar ve yollar ortasında daima bir hareket halinde bulunan hava bu yapısıyla yönetilmesi güç etraf bahislerinden biri haline geliyor Sanayi ulaşım ve ısınma üzere temel alanlarda dünya genelinde artan ağır fosil yakıt kullanımı arıtma teknolojilerinin de yetersizliği ve rüzgâr üzere meteorolojik faktörlerle oluştuğu bölgeden binlerce kilometre uzaklıklara taşınan hava kirliliği bu istikametiyle global kıymet kazanmış ve 1979 yılında imzalanan BM Uzun Menzilli Sınıraşan Hava Kirliliği LRTAP Mukavelesi ile global bağlamda da etraf alanında mevzuat hazırlanan birinci tema olmuştur
ÜLKEMİZDE DE BİRİNCİ TEMA HAVA OLDU
Hava kalitesi ülkemizde de yasal açıdan çalışılan birinci tema oldu 1983 yılında yayımlanan 2872 sayılı Etraf Kanunu na dayanılarak hazırlanan Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği 1986 yılında yürürlüğe girerek bu kapsamda ayrıntılı çalışılan birinci alan oldu
Hava kirliliği dünya genelinde kentlerin en kıymetli sıkıntıları ortasında yer alıyor Pandemi ile birlikte maskelerimizin arkasında geçirdiğimiz iki yıl boyunca pak bir nefes almanın kıymetini anladık Evde kal Türkiye daveti ile birlikte kentlerimiz hava kalitesi uzmanlarının arayıp bulamadıkları bir deney ortamına dönüştü kentin hava kirliliği kaynakları minimum seviyeye indi Hatta İstanbul dan Uludağ ı rahatlıkla görebildiğimiz günlere tanıklık ettik Bu durum bizlere kirlilik kaynakları olmadığında tabiatın kendi istikrarını nasıl sağladığını gösterdi
Artan nüfus ile birlikte gelişen sanayi ve gündelik gereksinimlerimiz sebebiyle kullandığımız elektrik ve ısınma hava kirliliğinin en değerli faktörlerinden Havanın doğal bileşeninin kirleticiler sebebiyle değişmesi ile hava kalitesi bozuluyor Etraf Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı olarak hava kalitesinin limitlerini belirliyor ve vatandaşlarımızın bu limitler dâhilinde pak hava solumalarına yönelik çalışmalarımızı sürdürüyoruz
HEPİMİZİN YAPABİLECEĞİ BIR ŞEYLER VAR
Hava kalitesini en âlâ düzeyde tutabilmek için hava kirliliğine sebep olan sanayi ulaşım ve ısınma kaynaklı hava kirliliğini denetim altına almaya çalışıyoruz Bakanlık olarak mevzuat düzenlemeleri yapıyor ve bu alandaki uygulamaların önderliğini yürütüyoruz Mevzuatın uygulanmasında lokal idarelere de değerli görevler düşüyor Bilhassa ulaşım ve ısınma kaynaklı kirliliğin yönetilmesine ait kentin planlama kademesinden başlayarak mahallî idarelerin hakikat uygulamaları ile pak havaya erişebildiğini görüyoruz
Temiz bir hava için tüm bireylerin katkı sunmasını bekliyoruz gündelik tercihlerimizde yürüyüş bisiklet üzere sıfır emisyonlu araçları kişisel araç kullanımı yerine toplu taşımayı tercih etmek yapabileceklerimizin birinci sırasında yer alıyor Yeniden kış aylarında ısınma muhtaçlığımız için pak ve etraf dostu yakıtları kullanmak yakma sistemlerimizin bakımlarını yaptırmak ortam sıcaklığını çok fazla arttırmamak binalarımızın ısı yalıtımlarını yaptırmak birey olarak yapabileceklerimizden
HAVA KALİTESİ İDARESİNDE TARİHİ ADIMLAR
Bakanlık olarak hava kalitesini kentin kirliliğini en güzel temsil edecek halde daima izleyen sistemlerin sayısını 2002 yılında sırf 8 iken 2022 yılında 360 a çıkardık Ölçüm ağından elde edilen bilgileri internet sitemiz üzerinden anlık olarak vatandaşlarımızla paylaşıyoruz Kirletici vasfı yüksek sanayi tesislerinin bacalarını daima olarak izliyoruz SEÖS ismi verilen izleme sistemleri ile 700 ü aşan tesis bacası emisyonunu anlık olarak takip ediyoruz
Hava kalitesi idaresinde yalnızca ölçmek ve izlemekle yetinmedik Kirliliğin kaynağını tespit eden ve buna nazaran önlemlerin belirlenmesine imkân sağlayan yazılımları ulusal bütçemiz ile hayata geçirdik Bunlardan birincisi olan Hava Emisyon Yönetim HEY portalı ile tüm hava kirliliği kaynaklarını ülke genelinde ortak ve şeffaf bir bilgi tabanı ile yönetiyoruz HEY portalı dünyaya örnek teşkil edecek biçimde bilimsel hava kalitesi modellerini yazılım üzerinden çalıştırabilen özelliğe sahip HEY portalında ülke genelinde etraf müsaadesi alan 10 bin 700 sanayi tesisine ilişkin datalar kayıtlı durumda Vilayetlerimizdeki sanayi ulaşım ısınma kaynaklarının hava kirliliğine katkılarını biliyoruz Valiliklerimiz uyumunda pak hava aksiyon planları ile bu kaynakları yönetmeye yönelik aksiyonlar belirleniyor ve uygulanması bakanlığımızca takip ediliyor
HEY portalı çıktılarını kullanan yeniden yerli ve ulusal teknolojiyle geliştirdiğimiz NEFES yazılımıyla kentlerde binalarımızın 3 boyutlu dijital ikizlerinde rüzgârın akış tarafı ve suratı ile rüzgâr koridorları kavşakları ışıklandırma sistemi topoğrafyaya bağlı eğimler trafik yoğunluğu atölyeler ekmek fırınları lokantalar üzere küçük ölçekli kirlilik kaynaklarını ele alabiliyoruz 25 vilayette muvaffakiyet ile uygulanan NEFES yazılımını tüm vilayetlerimize yaygınlaştırıyoruz Anlık olarak kirlilik durumunu ve kaynağını izleyebildiğimiz bu araçlarla bakanlığımızın uygulama gücü artmış durumda
Hava kalitesinin yıllara nazaran değişimini değerlendirdiğimizde kömür kokusundan zarurî maske kullanılan 90 lı yılları doğalgazın yaygınlaştırılması yatırımları ile çoktan geride bıraktığımızı görüyoruz Katı yakıt ile ilişkilendirilen kükürtdioksit SO2 kirliliğinin hayli düşük düzeylerde seyretmesi bu değişimin bir göstergesi niteliğinde Lakin doğal gazın ulaştığı 81 vilayetimizde hala ısınmada kullanım oranları istenen düzeylerde değil Kapısının önüne kadar doğal gaz sınırı gitmiş olduğu halde ısınmada katı yakıt kullanmaya devam eden vatandaşlarımız var
Ülkemize ithal olarak giren ve ülkemizde üretilen tüm katı yakıtların hayat döngüsünü HEY Portalı Katı Yakıt Modülü ile takip edebiliyoruz 2021 yılı prestijiyle daha evvel ıslak imzalı verilen üretici dağıtıcı satıcı kayıt ve satış müsaade dokümanlarını e imzalı hale getirerek toplamda 16 bin 190 evrak düzenledik Bu datalar ile vilayetlerimizi katı yakıt kullanımı açısından değerlendirebiliyoruz
YEREL BAZDA DÖNÜŞÜMLERE DESTEK
Birçok kentimizin ortak problemi olan çanak biçiminde topoğrafik yapı ve kış aylarında tesirli olan enverziyon üzere meteorolojik faktörler sebebiyle kirlilik dağılamıyor ve kentlerimizin üzerinde birikiyor Bu sebeple hava kirliliği yerelde gayret edilmesi gereken bir sorun haline geliyor
Bakanlığımızca mahallî idarelerimize etraf kirliliğinin giderilmesine yönelik verdiğimiz mali dayanaklara hava kalitesinin güzelleştirilmesini ekledik Bisiklet yolları yeşil yürüyüş yolları ve etraf dostu sokak uygulamalarının yanı sıra bilhassa ısınmada daha az kirlilik potansiyeline sahip yakıtların kullanımına yönelik çalışmalara da katkı sunuyoruz Bu prestijle birinci kere Konya tarihi Mevlâna bölgesinde 1108 konutun ısıtma sisteminin katı yakıtlı sobadan doğalgaz yakıtlı kombiye dönüşümünü sağladık Toplumsal boyutu da olan bu projeden bilhassa yardıma muhtaç ailelerimizi faydalandırdık ve onları pak ısınma konforuna kavuşturduk Bu ailelerimizin kimilerini dönüşümden sonra konutlarında ziyaret ettik ve sıcak konutlarında çaylarını içtik
Konya vilayetinde hayata geçirdiğimiz bu proje ile azotoksit NOx kükürtdioksit SO2 ve toz PM10 ve PM2 5 başta olmak üzere 1200 ton kirleticinin ve sera gazı olan 5 bin 400 ton karbondioksit salınımını engelledik Bu projemize emsal biçimde sırasıyla Düzce Malatya ve Gaziantep için de kollarımızı sıvadık Konutların seçiminde üstte bahsettiğimiz hava kalitesi idaresi araçlarının bilgilerinden yararlanarak mahallî idarelere yol gösteriyoruz
Hava kalitesi güzelleştirilmesinde mali takviye verdiğimiz vilayetlerimizin sanayi ve ulaşım kaynaklarını da mercek altına alıyor emisyon idare raporları ile adım adım yapılması gerekenleri belirliyoruz
ISITMADA YEŞİL DÖNÜŞÜM
Hava kalitesinde dönüşüm diyerek birinci olarak 17 18 Mayıs tarihlerinde Ankara da Isıtmada Yeşil Dönüşüm Çalıştayını gerçekleştirdik Çalıştay kapsamında kent ısıtmasında ülkemizin geleceğini konuştuk ekonomik kaybının en aza indirilmesi emeliyle döngüsel iktisat ve endüstriyel simbiyozun güzel örneklerinden biri olan endüstrilerin atık ısılarının jeotermal ısılarının kıymetlendirilmesi için yapılması gerekenleri istişare ettik bölgesel ısıtma uygulamalarıyla sıfır emisyonlu ilçelerin örneklerini dinledik
Şehir ısıtmasında kullanılabilecek değerli kaynaklarımızdan biri olan jeotermal güç alanında konseyi güçte dünyanın dördüncü Avrupa’nın ise başkanı olan ülkemiz buradan elde ettiği termal ısı ile 100 bini aşkın konutun ısınmasını sağlıyor Böylece bu konutların ısınmasında fosil yakıt kullanımı önlenerek hem hava kirliliği hem de iklim değişikliği ile aktif çaba edilmiş olunuyor Ayrıyeten ülkemizin lokal imkânlarından yararlanılarak dışa bağımlılık da önleniyor Sıfır emisyonlu bu konutların sayılarının artırılmasını hedefliyoruz
Çalıştayda ayrıyeten ısı pompaları kömür gazlaştırma teknolojileri geleceğin yakıtı hidrojen güneş gücünün ısıtmada kullanılabilirliği bahislerinde da kıymetli akademisyenlerin ve ilgili bölümün katkılarını aldık Yıl sonuna kadar başta Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığımız olmak üzere ilgili tüm kurumların katkılarıyla Isıtmada Yeşil Dönüşüm Strateji Dokümanını tamamlamış olacağız
Hava kalitesinde dönüşüm çalıştay serilerini ulaşım ve sanayi için tamamladıktan sonra 7 Eylül Dünya Pak Hava Gününde düzenleyeceğimiz Pak Hava Tepesinde çıktıları kamuoyu ile paylaşmayı hedefliyoruz
Binalarda ısınma birebir vakitte iklim değişikliğine de yol açan değerli bir seragazı salıcısı Münasebetiyle hava kalitesine yapılan yatırımlar birebir vakitte birer iklim değişikliği ile uğraş ve ahenk faaliyeti Bu niyet ile ısıtmada yeşil dönüşümün birebir vakitte Cumhurbaşkanımız tarafından 76 BM Genel Şurasında dünya kamuoyuna ilan edilen 2053 net sıfır emisyon amacına de büyük katkı sunacağı da aşikâr
Unutmayalım pak hava kaliteli hayat
