Türkiye’de gelir uçurumu memleketler arası raporlarda da kendine yer buldu. Oxfam ve DFI’nın raporuna nazaran ekonomik eşitsizlikler sıralamasında Türkiye 161 ülke ortasında 74’üncü, OECD ülkeleri ortasında sonuncu oldu.
Oxfam ve Development Finance International (DFI) tarafından hazırlanan 2022 Eşitsizliği Azaltma Taahhütleri Endeksi’ne (EAT Endeksi) nazaran, 2020’den bu yana devam eden pandemi boyunca hem varlıklı hem de fakir ülkelerde ekonomik eşitsizliklerde patlama yaşandı.
Pandeminin birinci 2 yılını kapsayan endeks, 161 ülkenin hükümetlerinin eşitsizliği azaltmaya yönelik siyasetlerini ve uygulamalarını ayrıntılı bir halde incelendi. Bu müddette yoksulluk düzeyi rekor seviyede yükseldi ve emekçiler on yıllardır görülmemiş süratte artan fiyatlarla başa çıkmaya çalıştı. Hükümetlerin büyük çoğunluğu bu süreçte sıhhat, eğitim ve toplumsal muhafaza harcamalarının hissesini azalttı. Buna karşın endeksteki ülkelerin üçte ikisi taban fiyatları pandemi mühletince kaydedilen ekonomik büyüme oranında dahi artırmadı. Birebir devirde elde edilen olağan dışı kârların ve katlanan servetlerin üzerindeki vergi oranları ise birebir düzeyde kaldı. 161 ülkenin 143’ü en varlıklı vatandaşlarının ödediği vergi oranları birebir düzeyde kaldı.
Bu süreçte global ekonomik nizam de gelişmekte olan ülkelerin aleyhine işledi. IMF’nin borçları ve bütçe açıklarını kapatmak için yeni kemer sıkma siyasetlerinde ısrarcı olması nedeniyle fakir ülkelerdeki ekonomik eşitsizlikler ve yoksulluk daha da katlandı.
***
Asgari fiyatta gerileme
Endekste Türkiye’ye ait çarpıcı bilgiler yer aldı. En varlıklı yüzde 1’lik bölümün toplam servetin yüzde 41’ine sahip olduğu ve servet dağılımının en adaletsiz 3 ülkeden biri olan Türkiye ile ilgili ise endekste çarpıcı bilgiler yer aldı. İşte o bilgilerden bir kısmı;
•Türkiye endeksin genel sıralamasında 161 ülke içerisinde 74. sırada. OECD ülkeleri ortasında ise son sırada yer aldı.
•Son iki yılda Kurumlar ve gelir vergisi oranları arttığı halde bu vergilerin tahsil oranları sırayla yüzde 17 ve yüzde 16’da kaldı. Bu nedenle Türkiye “Vergi adaletine yönelik adımlara ait kategoride” 161 ülke ortasında 114’üncü sırada yer aldı.
•Pandemi müddetince sıhhat ve toplumsal muhafaza alanında adımlar atıldı. Toplumsal harcamalar kategorisinde Türkiye hala OECD ülkeleri ortasında en alt sıralarda.
•Türkiye sendikal haklar açısından sıralamada en sondaki 10 ülke ortasında.
•Asgari fiyatın kişi başı gayrisafi yurt içi hasılaya oranı son 2 yılda yüzde 60’tan yüzde 50’ye düştü. Bu önemli bir gerileme sayıldı.
Endeksin hazırlayıcısı iki kuruluşun yöneticileri şu görüşleri paylaştı; DFI’nin Yöneticisi Matthew Martin, “Eşitsizlik bir siyasal tercih sıkıntısı. Hükümetler artık zenginlere öncelik vermeyi bırakıp fakir insanları düşünmeli. Gelişmekte olan ülkeler sıhhat için harcadıkları her bir dolar karşılığında, güçlü kredi kuruluşlarına 4 dolar meblağında borç ödüyor. Bu ülkelerdeki eşitsizliği azaltmanın tek yolu borçların değerli bir kısmının silinmesi ve zenginlerin ödedikleri vergilerin oranının artırılması” dedi. Oxfam’ın Yöneticisi Gabriela Butcher “Bizim endeksimiz gösteriyor ki hükümetlerin çoğunluğu Covid-19 nedeniyle körüklenen eşitsizliklerle çaba için gerekli adımları atmadı” dedi.
Pandeminin birinci iki yılında ülkelerdeki kimi değişiklikler de endekste yer aldı;
FİLİSTİN: Sosyal harcamaların bütçedeki hissesini yüzde 37’den yüzde 47’ye yükseltti.
BARBADOS: Kadın personellerin haklarını düzgünleştirmek için bir dizi maddeyi hayata geçirdi.
MALDİVLER: İlk sefer bir ulusal minimum fiyat düzeyi belirledi.
FRANSA: Kurumlar vergisi oranını düşürdüğü ve 2019’da servet vergisini kaldırdığı için endeksteki sıralamada 10 basamak düştü.
ÜRDÜN: Sağlık harcamalarının bütçedeki hissesini pandemiye karşın beşte bir oranında azalttı.
NİJERYA: Asgari fiyat fiyatını pandeminin başından bu yana değiştirmedi. ABD ise federal taban fiyat seviyesini 2009’dan bu yana artırmadı.
birgun.net
