Dün yayınlanan Haziran ayına ilişkin datalar Bedelli Büyüğüm Nebati Abi’min gözlerindeki ışıltıyı söndürecek kaliteydi. Taban fiyattan başlayıp emekli ikramiyelerine kadar yayılacağını düşündüğüm yarı-yıl sadakaları, pardon artırımları, bir iki ay o ışıltıyı geri getirir, lakin sonrası karanlık. Türkiye’yi çok acı bir kış bekliyor. İşte o gelecek kış ki, uzun vakittir muhalefetin akıl ebeleri ortasında devam eden bir tartışmaya da son noktayı vuracak. Tartışma şu: Bir iktidar yalnızca iktisatta sıçtığı için seçmen tarafından cezalandırılır mı?
Siz, Bedelli Okur, beyinleriniz entel-narsizm ve Türkiye’yi kurtaracak tek isim olduğunuz fantazileriyle kirlenmediği için eminim yanıtı biliyorsunuz: Tabii-kim götürür, öbür ne götürecek ki? Haritada yerini dahi tam bulamadığım Finlandiya-İsveç’in NATO üyeliğine boykot koyma kararı mı?
Her zamanki üzere tahlilimize tüketim tarafından başlayalım, zira Nebati Abim asla anlamasa da çağdaş ekonomiler talep öncülüğünde seyreder. Arz cephesindeki gelişmelerin tesiri daha uzun vadede ortaya çıkar. TUIK Haziran tüketici itimat endeksi A/A %3 gerilemişti, tarihi daha da eskiye dayanan Haziran BloombergHT endeksinde ise göçme durumları:
“Bloomberg HT Tüketici İtimat Endeksi Haziran ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 2,54 düşerek 47,82 kıymetini aldı. … Endeksin ayrıntılarına bakıldığında, tüketicinin temel olarak geleceğe ait beklentilerinde gerileme, tüketim eğiliminde ise hafif bir artış görüldü. Ortalamada güç ve besin fiyatlarındaki çıkışın devam etmesi, enflasyondaki yükseliş, global resesyon beklentilerine bağlı olarak finansal piyasalarda yaşanan dalgalanma ve bunun bilhassa döviz kurları üzerine baskı oluşturması Tüketici İnancındaki gerilemenin temel nedenleri oldu”.
“47.8” manşet paha, tıbbi bir benzetme kullanırsak hastanın nabzı durdu demek. Öyleysem niçin tüketim eğiliminde artış var? Birinci ve en temel neden vatandaşın tasarruflarını negatif gerçek faizle gasp etme cehaletidir. Bankada duran para, devlete armağan edilen para olunca, millet de cebine giren her kuruşu anında harcar. Hatta, daha fazlasını da harcar, zira Nebati Abim her ne kadar “Ulan, yaramazlar, madem kredi kullanıyorsunuz, üretim yapacaksınız” dese de, kredi hem üretim, hem de tüketimde kullanılır.
Aşağıdaki tablo ve grafik göstermektedir ki, kredi hacmi patlamakta, bilhassa tüketici kredilerinin önü kesilememektedir. Yükselen enflasyona nazaran kredi hacmi büyümesi Y/Y negatif olsa da, 13 haftalık hareketli ortalamada temposu yavaşlasa da, kredi talebi yıl boyunca iktisada dayanak verecek. Temmuz-Ağustos-Eylül periyodunda tüm fiyat ve maaşlara yapılan artırım; ve turizmin çarpan tesiri resesyonun önünü keser. Lakin, 4Ç’de bu “vektörlerin” tesiri sıfırlanır. İç talebi yalnızca bütçe harcamaları sırtında taşır. Ekonomi fren atar, bütçe açığı patlar.
Ekonomide son bir yılda yüzümüzü güldüren tek istikamet, AB’ye ihracat eşliğinde, sanayi üretimindeki güçlü büyüme oldu. Heyhat!!! ISO ve S&P Global’in ortaklaşa düzenlediği imalat sanayi PMI 2 yılın tabanına geriledi:
“İstanbul Sanayi Odası ve S&P Global’den elde edilen son PMI® anket bilgileri, Türk imalat kesiminde şiddetli bir talep ortamına işaret etti. Yeni siparişler, üretim ve satın alma faaliyetleri ivme kaybederken anketin esas olumlu gelişmesi istihdamda devam eden artış oldu. Girdi maliyetleri ve sonuncu eser fiyatlarında enflasyon yüksek seyrini sürdürdü”.
AB kışın resesyona gireceğine nazaran, sanayi üretimi de yılı kapattı. Sanayi üretiminde gerilemenin tek nedeni AB değil elbette. Artık girdi maliyetlerinin yüksekliği ve fiyat meçhullüğü yüzünden üretimden çekilenler de var.
Ben aylık ekonomik aktivite seviyesini kestirirken, ISO-S&P Küresel PMI’dan çok, hizmetleri de kapsayan MUSIAD-SAMEKS bileşik PMI’ı takip ederim.
“MÜSİAD tarafından hazırlanan SAMEKS’in Haziran 2022 sonuçları açıklandı. Buna nazaran, Haziran’da mevsim ve takvim tesirinden arındırılmış SAMEKS Bileşik Endeksi, bir evvelki aya nazaran 4,0 puan azalarak 53,5 bedelini aldı. Bu gelişmede Hizmet Kesimi SAMEKS Endeksi’nin evvelki aya nazaran 6,7 puan birden azalarak 51,3 düzeyine gerilemesi belirleyici rol oynadı”.
Yorum doğrudur. Kredi patlaması da yaşansa, toplumun genişleyen bölümleri artık temel gereksinimlerinin ötesinde tüketim yapmaktan aciz. Bu kesitin azalan talebi de öncelikle düşük katma pahalı hizmetleri vurur. MUSIAD-SAMEKS Haziran’da hala ekonomik faaliyetin genişlediğini söyler, o da doğrudur. Temmuz-Eylül devrinde de genişler, sonrasını Nebati Abi düşünsün.
Ekonomik aktivite genişlese de, bedeli gitgide ağırlaşır. İstanbul’da yıllık enflasyon durumu vahimdir:
“İTO hesaplamalarına nazaran; İstanbul’da enflasyon haziranda aylık yüzde 4,03 artarken, İstanbul’un yıllık enflasyonu yüzde 94.2’ye ulaştı. Toptan Eşya Fiyatları indeksi ise yüzde 8,17 oranında arttı”.
AA Finans Enflasyon Beklenti Anketi’ne katılan ekonomistler, Pazartesi günü açıklanacak Haziran ayı yıllık enflasyonun yüzde 77.75’e çıkmasını bekliyor. Ekonomiye- yetersiz de olsa- gelir pompalanırken, maliyetler daima artarken, kur TCMB’nin art kapı satışlarına karşın yükseliş trendini korurken, enflasyon düşmez.
Sevgili Nebati Abim’e not olarak iletin. Enflasyon artık 3 hane sath-ı-mailine girmiştir. Şimdiden Ekim minimum fiyat ve maaş artırımı için çalışmaları başlatsın.
Yavaşlayan büyümeye karşın 3 haneye yaklaşan enflasyon ödediğimiz en acı bedel değildir, maalesef-fim-ki. Zurnanın zurt dediği yer, dış açık. Haziran’da dış ticaret açığı $10 milyarı aşarken, güç dışı açık geçen yılın birebir ayına nazaran üçe katlandı. Eeeeeee, katlanır doğal. Kredi hacmi coşarken, tüketim durmaz. Türkiye’de tüketim ve üretimin büyümesi her daim ithalatı patlatır. Zayıf TL siyaseti ile üretimde yerlileşme sağlanmaz. Bunun için verimliliğin artırılması ve yatırım ortamının uygunlaştırılması gerekir. Velakin, devletin “yaramazlık yapan” her şirketi ağzından- burnundan kan gelinceye kadar dövme huyu, işdünyasında sabit sermaye yatırımı yapacak heves bırakmaz. Aksine, “kredi alma”, “patlıcan yeme”, “karını öpme” diye ensesinde boza pişirilen patroniçe “Yeter artık” diyip, üretimden çekilir. Onun yerini ucuz Çin malı alır.
Alanya’dan gelen haberlere nazaran, Temmuz otel doluluk oranları %90’a ulaşmış, maşallah ve Odin daha fazlasını versin. Yerli turist bu sene Bayram yerine bile gidemiyor, fakat turizmde işler yeterli. İyi de, turizmden elde edilecek aylık $6-7 milyar bu dış ticaret açığını kapatmaz. Hele, hele güç rallisi sürerken. Hele hele ihracat yıl boyunca yavaşlayacakken. Sonuçta, önümüzdeki 12 ay içinde finanse ederken Ebemizin göbeğinin çatlayacağı $50 milyarlık cari açık oluşur.
Özetle, bir gram büyüme için bir kilo enflasyon ve bir ton cari açık ödediğimiz garip bir ekonomik ortamın içindeyiz, Dostlar. Bu ortam en fazla genelde düşük-orta gelir kümesinde yer alan klâsik AKP seçmeninin ocağını vurur. Erdoğan himayesinde semiren güçlü AKP seçmeni Alanya’da tatilin keyfini çıkartmaktadır. Onlar Erdoğan’a oy verir, ancak taban kaymıştır bir sefer. Geride kalan birkaç sadık hayranı Erdoğan’ın gelecek baharda işlerin düzeleceği vaadinin umuduyla kışın da bekler. Sonra o da SP, DEVA yahut Gelecek Partisi’ne dümen kırar. Merhum Demirel’in dediği üzere boş tencere her iktidarı götürür. Karnı boş vatandaş Suriye’den gelen kelamım ona ona terör tehdidi ya da “laikçi sultanın dönüşü” tehdidine nazaran oy vermez. Bu kolay gerçeği muhakkak ki ne Nebati Abim, ne de muhalefetin akıl ebesi bir avuç hikmeti kendinden mamul entellektüel anlıyor.
FÖŞ
Erdogan Wants To Silence Social Media, He Will Fail
KAFAMIZI KURCALAYAN SORULARA CEVAPLAR
Seminer: İklim Değişikliği—II: Resident Evil (İçimizdeki Şeytan)
