Elektriğe gelen artırımlar uzun müddettir tartışma konusu olsa da gerek küresel şartlar gerekse de döviz Esenyurt Ucuz Escort kurlarındaki yükseliş elektrik maliyetlerindeki artış suratının rekor düzeyde olmasına neden oluyor Kış aylarındaki global güç politik beklentileri ve yapılan mahallî ekonomik kestirimler yüksek elektrik fiyatlarının ve elektrik artırımlarının ülke gündemindeki Esenyurt Yabancı Escort yerini muhafazası ihtimalini kuvvetlendiriyor Yapılan güç artırımlarına yansılar sürerken güç maliyetlerindeki artış göz önüne alındığında artırımların aslında yetersiz kaldığının ve elektrik fiyatlarının belirlenme siyasetinin son derece yanlış olduğunun altını çizen Esenyurt Anal Escort encazip com kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım Kış kapıda ve bu kış başkalarından çok daha farklı olarak güç konusu bir numaralı gündem hususu olacak Bu nedenle elektrikteki fiyatlandırma siyasetinin Esenyurt Masöz Escort iktisadın genel durumu göze alınarak yapılması gerektiğini vurgulamak istiyoruz diyor
Ülkemizde güç maliyetlerini belirleyen üç ana öge var bunlar global piyasalardaki güç fiyatları güç talebi ve güce ulaşılabilirlik ve de Esenyurt Otele Gelen Escort döviz kurları İçinde bulunduğumuz periyot ve yaklaşan kış periyodu bu üç değişkenin tamamının tarihi olarak ülkemiz aleyhinde olduğu periyotlardan biri Ülkemizdeki elektrik üretiminin değerli bir çoğunluğu doğal gaz kaynaklı santrallerden üretiliyor geçtiğimiz haftalarda memleketler arası piyasalarda doğalgaz fiyatlarında tarihi rekor düzeyler test edildi Her ne kadar son haftalarda fiyatlarda bir gevşeme olsa da mevcut fiyatlar Rusya Ukrayna krizinin başladığı periyodun dahi üzerinde seyrediyor Birebir periyotta 14 TL düzeylerinde olan Amerikan doları kuru ise yaklaşık yüzde 32 lik bir artışla 18 55TL düzeylerine yükseldi Tüm bunların tesiriyle ülkemizdeki elektrik maliyetleri tarihi rekor düzeylerine ulaştı
Yıllık elektrik maliyet artışı yüzde 538 düzeyine ulaştı
Geçtiğimiz yılın eylül ayında kWh başına 0 6TL olan ünite elektrik maliyeti bu yılın eylül ortalamasına nazaran yüzde 538 artışla 3 85TL düzeyine yükseldi 2017 yılından günümüze olan maliyet artışı ise yaklaşık 18 kat oldu Kış aylarında gerek yenilenebilir güç santrallerinden yapılan üretimin düşmesi gerekse de ısınma emelli doğalgaz talebinin devreye girmesiyle elektrik maliyetlerindeki artışa kesin gözüyle bakılıyor Elektrik borsası olan Güç Piyasaları İşletme A Ş de EPİAŞ tavan fiyat uygulaması olmasına karşın fiyatlarda düşüş sağlanamazken tavan fiyat da piyasa şartlarına nazaran Güç Piyasası Düzenleme Kurumu EPDK tarafından gereksinime nazaran dinamik olarak değiştiriliyor Elektrik ünite maliyetinin Aralık ayında 6 TL düzeylerini test etmesi ihtimali epey yüksek görülürken Avrupa genelinde beklenen güç kesintileri ülkemiz için hayli düşük bir ihtimal Hatırlanacağı üzere geçtiğimiz kış İran kaynaklı sıkıntılar yüzünden ülkemizde doğal gaz arzında problemler yaşanmış ve bunun sonucunda elektrik ve doğal gaz kesintilerine gidilmişti Ülkemizde kış ayları için güç arzında kıymetli bir kesinti beklenmezken ihtimalin sıfır olduğunu söylemek güç Lakin her şartta Avrupa ülkelerinden çok daha düşük bir riske sahip olduğumuz söylenebilir
Artan maliyete nazaran 1 Kasım da elektrik artırımı sürpriz olmaz
Ülkemizde regüle elektrik fiyatları çeyrek periyotlar için Ocak Nisan Temmuz ve Ekim aylarında açıklanır Uzun yıllardır süren bu teamül 2022 yılında değişti ve orta artırımlar yapılmaya başlandı Örneğin geçtiğimiz Eylül ayında konutlar için yüzde 20 sanayi kuruluşları için ise yüzde 50 lik bir elektrik artırımı yapılmıştı Yapılan bu orta artırımlar piyasadaki öngörülebilirliği azaltırken bilhassa endüstricinin son eser fiyatlarını belirlemesinde epey zorlanmasına sebep oluyor Sanayi elektrik artırımlarının çok yüksek düzeyde olduğu da göz önünde bulundurulduğunda tüm üretimin en değerli girdi maliyeti olan güç maliyetleri sebebiyle makro ekonomik şartlar kıymetli derecede olumsuz etkileniyor Şu anda maliyetlere bakıldığında mesken düşük tüketim fiyatı maliyetlerin yüzde 218 mesken yüksek tüketim fiyatı ise yüzde 95 altında İş yeri tarafında ise maliyet ile regüle tarife farkı yüzde 18 düzeyinde Geçmiş datalara bakıldığında ise sanayi elektrik fiyatları çoklukla maliyetlerin ortalama yüzde 10 u üzerinde belirleniyor ve böylelikle kısmi olarak uygulanan çapraz sübvansiyon ile meskenlerdeki elektrik fiyatları sanayi kuruluşları tarafından fonlanmış oluyor Şu anda ise sanayi tarifesi ile maliyet ortasındaki fark yüzde 5 düzeylerine kadar düşmüş durumda Lakin EPDK tarafından açıklanan tarifelere nazaran Ekim ayı için hiçbir abone kümesinde elektrik artırımı yapılmadı Bu da Kasım ayında yüklü bir artırımın gelmesi ihtimalini güçlendirmiş oldu
Kaynak bazlı destekleme altı ay uzatıldı
EPDK nin son toplantısında aldığı karar doğrultusunda maliyeti yüksek olan elektrik santrallerini desteklemek maksadıyla devreye alınan kaynak bazlı destekleme düzeneğinin geçerlilik mühleti 6 ay daha uzatıldı Buna nazaran tüm dünyada geçerli olan yenilenebilir güç kaynaklarının desteklenmesi ve teşvik edilmesi trendinin tam bilakis alınan bir kararla fosil kaynaklardan yapılan üretimin fiyatı daha yüksek tutularak bu kaynaklar teşvik edilmeye devam edilmiş oldu Bu karar ve çeşitli mevzuat değişiklikleri yatırımcıların yenilenebilir güç kaynaklarına yapacakları yatırımdan kaçınmaları ile sonuçlanacak Bu karar kısa vade için elektrik piyasasında fiyatlara müdahale olarak olumlu tesir yapacak olsa da orta ve uzun vadede ülkemiz güç siyasetlerini etkileyecek ve bilhassa güçte yerli ve yenilenebilir kaynaklara olan yatırımın azalmasına sebep olacak
Elektrikte tam hür piyasa denenmiş ve fonksiyonu kanıtlanmış bir modeldir
Diğer ülke örneklerine bakıldığında daha evvel de güç krizlerinin yaşandığını fakat hakikat kararlarla bunun üstesinden gelindiğini söz eden encazip com kurucusu ve güç ekonomisti Çağada Kırım a nazaran tahlil tam hür piyasaya geçişte İngiltere de 1980 li yıllarda yaşanan güç krizini örnek gösteren Kırım şunları söyledi
1980 li yıllarda bilhassa kömür kaynaklı sıkıntılar nedeniyle önemli manada elektrik kesintileri yaşanmış ve bunun sonucunda ülke iktisadında değerli sıkıntılar oluşmuştu fakat devrin yöneticileri elektrik piyasasında tam özgür piyasa şartlarına geçişi sağlayarak hem elektrik kesintilerinin önüne geçti hem de fiyatların düşmesini sağladı Başta İngiltere olmak üzere öbür Avrupa ülkeleri model alınarak ülkemizde de misal yapıya geçiş kararı alındı lakin özgürleşmenin sonu getirilemedi Özgürleşmenin başlaması ile hedeflenen liberal market şartlarının oluşması sürecinin yarıda kalması monopolün oligopol modelini almasına neden oldu Bunun tüketiciler için manası ise monopol yerine yalnızca birkaç tedarik şirketinin devrede olması ve rekabetin tam manasıyla oluşamaması demek oluyor
Yapılan üç kilit yanılgıdan derhal vazgeçilmeli
Ülkemizde güç siyasetlerindeki aksiliklere da değinen Çağada Kırım kelamlarına şu halde devam etti
Elektrik piyasasında üç temel yanılgı yapıyoruz Birincisi konutların elektrik faturasını düşürmek için tüm maliyeti sanayiciye yıkıyoruz konutumuzda ucuz elektrik faturasını ödediğimizi zannederken girdi maliyetlerimizin artması sebebiyle A dan Z ye tüm eserleri olması gerektiğinden çok daha değerliye alıyoruz İkincisi ise öngörülebilirliğin ortadan kalkması olarak kıymetlendirilebilir Çünkü alınan pek çok karar yatırımcıya aykırı köşe yapıldığı halinde yorumlanabilecek nitelikte bu da bilhassa yenilenebilir kaynaklara yatırım yapılmasını engellediği üzere orta vadede güç fiyatlarının düşmesini imkânsız hale getiriyor Ayrıyeten alışkanlıkların bilakis bir gecede süratlice alınan kararlar bilhassa sanayiciyi çok sıkıntı durumda bırakıyor ve son tüketici maliyetlerinin daha da artmasına neden oluyor Üçüncüsü ve en kıymetlisi ise elektrikte tam özgür piyasanın sağlanamamış olması Günümüz dünyasında artık tüm gelişmiş ülkelerde tam hür piyasa şartları oluşuyor otoriteler yalnızca gerekli durumlarda müdahale ediyor Bu da tüketicinin daha ucuz ve daha kaliteli elektrik kullanmasını sağlıyor Ne yazık ki ülkemizde hala tam özgür piyasa şartlarından kelam etmek mümkün değil Bu üç kusurun giderilmesi ile güç piyasasının süratlice toparlanacağını ve iktisat için stratejik değere sahip güç piyasasındaki bu düzelmenin çok süratli bir formda makro ekonomik datalara yansıyacağını rahatlıkla söyleyebilirim
