2 hafta evvel Türkiye Ekonomik Modeli nin geniş açı panaroması başlığı üzerinden tahlil etmeye çalıştığım Ünye Escort ekonomik durumumuza kaldığımız yerden bu hafta devam edelim Bilindiği üzere merkez bankalarının temel misyonu bir ülkede fiyat istikrarı sürdürülebilir ve istikrarlı bir halde düşük enflasyon başta olmak üzere iktisatta tam Düziçi Escort istihdamı sağlamaktır Bir cümle içerisinde söylenmesi çok kolay üzere gözüken bu iki ekonomik parametrenin bir ortada gerçekleştirilmesinin o kadar da kolay olmadığını yaşayarak gözlemlemekteyiz
Bir iktisatta enflasyon faizin ana bileşeni Kadirli Escort olması sebebiyle yanlışsız idaresi açısından en kıymetli kavram olarak karşımıza çıkmaktadır Aslında temel değerli olan konu faizdir ve ekonomilerde faizin tarafını hakikat bir formda tayin edebilmektir FED Amerikan Merkez Bankası Ardeşen Escort başta olmak üzere global merkez bankaları lider ve yardımcılarının yılda birkaç defa bir ortaya gelerek gerçekleştirdikleri faiz toplantılarının gerisinde da ileriye dönük olarak makroekonomik rotayı gerçek tespit ederek beklentileri uyguladıkları Çayeli Escort siyasetleri ile uyumlu bir biçimde tesis edebilmek yatmaktadır
Günümüzde faiz her ne kadar insan imali bir araç olarak görülse de ve merkez bankaları tarafından direkt olarak etkileniyor olsa da ekonomik büyümenin sonuçları büyümenin yüksek yahut düşük gerçekleşiyor olması piyasa faizini ve merkez bankasının kararlarını değerli ölçüde etkilemektedir Bilmemiz gerekir ki her vakit için finansal piyasalarda akılcı isabetli kararlar vermek daima rastgele kararlar almaktan çok daha iyi olmuştur
Yatırım yapmak isteyenler ister üretime yönelik olsun isterse de menkul değer piyasalarına yatırım planlıyor olsunlar bütünü modüllerden ayırmak mümkün olmadığı için makro ekonomik bilgilerden bağımsız bir formda akılcı kararlar almak mümkün olmamaktadır
Hele gelişmekte olan ülkelerde bilhassa makroekonomik datalarda siyasetin aktif olduğunu ve siyasetin de makro dataları anlamsız kıldığını söyleyenlere verilecek en hoş yanıt siyasetçilerin de makro datalardan bağımsız bir halde karar almayı uzun müddet devam ettiremeyeceklerini tabir etmek olacaktır
Finansal piyasalar içerisinde yer alan sermaye ve para piyasalarında fiyatlar beklentilere nazaran hareket eder yani gerçek piyasalarda olanlar değil olması olası olanlar üzerine kurulmuş senaryolara nazaran oluşur Bu durum piyasalarda Beklentiler Alınır Gerçekler Satılır tabiriyle söz edilmektedir Gerçek dalda bir yatırım başladığında o yatırımın mümkün sonuçları sermaye ve para piyasasında çoktan satın alınmıştır Gerçek bölümde yatırım tamamlanıp sonuçları kar yahut ziyan halinde bilançoya yansıdığında bunun sonucu esasen sermaye ve para piyasalarında çoktan fiyatlanmıştır
Yatırım ve Kapasite Durumu
Ekonomi içerisinde yatırımın ek kapasite yarattığını düşünürsek ne kadar kapasite o kadar üretim de halinde söz etmek mümkün olabilir lakin kapasiteler hiçbir vakit 100 kullanılmaz Yatırımın hem kendisi bir üretim işlevidir hem de ek üretim potansiyeli yaratmaktadır Bilhassa özgür piyasa ekonomilerinin olumsuz yanlarından birisi de kullanmadığı kapasiteyi yaratabilmesidir
Yatırım Büyümesi İnşaat Makine Techizat yıllık
Türkiye de yatırım büyümesi 2021 yılık 3 çeyreğinden itibaren çok süratli bir daralma trendine girmiş bulunmaktadır Yatırım büyümesinin son 3 çeyrek içerisinde 1 9 ile 1 1 ortasında çok önemli bir gerileme kaydettiğini söylemek isterim İnşaat sektörünün zig zaglar çizerek ilerlediğini ve son 3 çeyrek içerisinde 9 8 ile 8 ortasında derin bir daralma devri içerisinde hareket ettiğini görmekteyiz
Bir iktisatta kapasite yatırım ile yaratılır ve kapasite kullanımı yatırımların yarattığı üretim potansiyelinin ne kadarının fiilen kullanıldığını bizlere göstermektedir Ekonomide yatırım konuşulduğunda üretim için gerekli olacak olan gerekli teçhizat ekipman ve inşaat harcamalarının toplamı söz edilmektedir Kapasite kullanım oranı bizlere bir devir boyunca yapılan üretimin fabrikanın yapılan yatırımları eksiksiz kullanarak çalıştırılması halinde ne kadarının kullanıldığını göstermektedir Öteki bir deyişle iktisat tam kapasitede çalışacak olsa o iktisatta ne kadar üretim elde edileceğinin bir açıklaması yapılmaktadır Fakat fiilen her vakit tam kapasite ile çalışmak gerçek hayatta mümkün olmamaktadır Dallar bazında kapasite oran hesaplamalarının da ne kadar doğruyu yansıttığı ayrıyeten üzerinde derin tahliller yapılması gereken bir öteki konu olduğunu burada söz etmek isterim
Kapasite Kullanımı
Ekonomilerde kapasite kullanım oranını makro seviyede ölçmek daha kolaydır Mesela rastgele bir bölüm içerisinde gerçekleştirilen üretimdeki değişimin yatırımlardaki değişime oranlanması kapasite kullanım oranının ne kadar değiştiğini göstermektedir Lakin ölçümü bu biçimde gerçekleştirirsek yalnızca kapasite kullanım oranındaki değişimi hesaplamış oluruz oranın kendisini değil Tekrar de değişim oranı bir evvelki bilinen kapasite kullanım oranı üzerine uygulanarak bir sonraki kapasite kullanım oranı hesaplanabilir
Ekonomi içerisinde rastgele bir talep artışı görüldüğünde üretim arttırılacak ve kapasite kullanımı artacaktır Şayet üretim optimum kapasite kullanımı üzerindeyken talep artışının devam etmesi durumunda ekstra oluşan talebi karşılayabilmek için üretim yapılırken artan maliyetleri karşılamak için fiyatlara artırım yapılması da kelam konusu olabilecektir
Ekonomi içerisinde faaliyet kesimlerde talepteki artışın tesiriyle kapasite kullanımını artıran üreticiler yeni kapasite yatırımına gitmeden evvel eser fiyatlarını arttırırlar Talep artışı bir yandan enflasyona sebep olurken bir yandan da üreticileri daha fazla üretim yapmak için yeni yatırım yapmaya teşvik eder Genel bir yaklaşım olarak imalat sanayi ortalaması olarak 85 kapasite kullanım oranı optimum seviyede en yüksek düzey olarak kabul edilir Kapasite oranları bu düzeyin üzerine çıktığında enflasyon hızlanır 80 nin altında kapasite kullanım oranı ise ekonomik büyümenin azaldığı iniş devirlerinde görülür Kapasite oranlarında 75 in altı görüldüğünde iktisadın sakinliğe girildiğini söylemek mümkündür
Kapasite kullanım oranlarının mevcut hareket sonları ülkeden ülkeye ve kelam konusu ülkelerin endüstrilerinin teknolojik yapısına ve çeşitliliğine nazaran değişmektedir Kapasite kullanım oranlarının düzeyleri bir iktisattaki potansiyel üretim imkanlarına dair sonlarını da bizlere göstermektedir Bu yüzden bu aralıklara ekonomistler merkez bankalarının yetkilileri analistler vs çıktı açığı output gap
Çıktı Açığı
Bir ülkede yatırımlar arttıkça çıktı açığı aralığının üst sonları da üst yanlışsız genişleyecektir Dolayısı ile cari çıktı açığı aslında optimal kapasite ile mevcut kapasite kullanımı ortasındaki aradır Bu aralık daraldıkça fiyatlar üzerinde artış baskısı enflasyon artacaktır aralık azaldıkça enflasyon baskısının azalacağı düşünülecektir Türkiye de 2020 Covid 19 devrinde yaşanan derin ekonomik daralma ile birlikte çıktı açığında gözlenen süratli geriye çekiliş 2021 yılında tekrar Covid 19 devrine gerçek geri gelmiştir Lakin bilhassa son 3 çeyrektir yaşanan ekonomik bilgilerdeki gerileme çıktı açığının tekrar 2022 yılının ikinci yarısında aşağı tarafta bir eğilim sergileyebileceği beklentisi oluşturmaktadır
Enflasyonu Kimler Sever
Bu sorunun temelinde tek somut karşılığı herhalde borç alanlar ve günümüzde derin 50 üzerinde negatif faiz ile borç alabilenler olurdu diye düşünüyorum Zira yüksek enflasyon ortamı altında şanslı azınlık kesitin borçlarını geri ödeme sürecinde katlandıkları fedakarlık umduklarından çok daha az olacaktır Ayrıyeten ekstra vergi getirmekten çekindikleri ÖTV hariç yahut harcamaları kısmaya yürek edemedikleri Seçim öncesinde hazine borçlanmayı yükseltiyor için hepsinin yerine enflasyon aracılığı ile kısa vadede vergi gelirlerinin artmasından keyif duyan devlet yöneticileri enflasyon vergisini bir kurtarıcı görüyor olabilirler Nasıl olsa seçim sonrasında acı reçete daima birlikte içilecektir
Diğer taraftan da borç verenler ve sabit bir gelirle çalışanlar fiyatların daima artması sebebiyle enflasyondan en fazla ziyan görenler olduğunu hatırlatmaya herhalde gerek yoktur Zira bu iki küme da çok yüksek enflasyon yüzünden satın alma güçlerinde çok kayıplara uğramaktadırlar Bu durum karşısında açıkcası ellerindeki yaptırım güçleri de çok sonludur Sonuçta sabit gelirliler enflasyon telafisini çok geç yahut eksik alırlar ortadan geçen vakitte ise ortaya çıkan fark devletin patronun enflasyon karı olmaktadır
Ekonomi içerisinde talep yaratacak olan makro ekonomik siyasetlerde karar alıcıların ısrar etmesi halinde artan fiyatlar çalışan bölümlerin alım gücü telafisi için tekrar fiyat artışlarını beraberinde getirecektir Bu durumun devamı fiyat artışını besleyen bir enflasyonu enflasyonu besleyen fiyat artışı yahut başka bir deyişle düzeyi daima yükselen ücret fiyat enflasyon spiraline dönüşecektir Aslında fiyat enflasyonunu ekonomik büyüme ödünleri verilmesi hasebiyle kısmen emek piyasasındaki sıkışmanın yarattığı bir maliyet enflasyonu olarak da pahalandırmak mümkündür
Tüketici ve Gerçek Bölüm Güveni
Ekonomilerde tüketicilerin beklentilerini olumlu bir vaziyete getiren yahut daha da kötüleştiren faktörlerin başında öncelikle istihdam ile ilgili trend gelmektedir Tüketicilerin iktisat içerisindeki alım güçlerinde yaşanacak bir artış da başka bir faktör olarak talebi güçlendirir Öbür yandan iktisatta genel fiyat düzeyinin düşmesi fakat istihdamın düşmemesi hallerinde de fiyatlar artmamış olsa bile bu durum tüketicilerin alım gücünü arttırır ve hanehalkının daha fazla tüketmesini teşvik eder Ekonomilerde tüketici beklentilerindeki değişimleri evvelce görüp iddia etmek enflasyonun gidişatı hakkında sağlam öngörüler sağlamaktadır Bunun için tüketicilerin beklentileri her ay çeşitli anketlerle ölçülmeye çalışılır TCMB Piyasa İştirakçileri Anketi gibi
Tüketici İnancı ve Gerçek Kesim Güveni
Türkiye de her iki itimat endeksinde yaşanan derin ayrışma 2020 Covid 19 devri içerisinde çok besbelli bir hale gelmiştir Kredi teşvik kanallarının gerçek kesim tarafına çok daha fazla ölçüde kullandırılması ve enflasyondaki süratli artışa yönelik gerçek kesimin gerekli hazırlıklarını hanehalkına kıyasla çok daha evvelden yapabilmesinin sonuçlarını her iki endeks üzerindeki ayrışmadan net bir halde görebilmekteyiz
Son Kelam Öğrenilmiş çaresizlik ortamından kurtulmak kolaydır kâfi ki evvel değişimi talep ediniz
