TCMB’nin açıkladığı mayıs ismi ödemeler istikrarı ayrıntıları Yeni İktisat Modeli ile hedeflenen cari fazla yaratarak ekonomik büyüme ve düşük enflasyon siyasetinin çalışmadığını, amaçtan tam karşıtı tarafta ilerlendiğini gösteriyor.
2022 birinci beş ayda oluşan cari açık 28,1 milyar dolarla geçen yıl tıpkı periyodunda oluşan 12,4 milyar cari açığın yüzde 127,3 daha üzerinde. Cari açıktaki büyük genişlemenin temelinde dış ticaret açığındaki yüzde 191 oranındaki artış var. Keza ihracat birinci beş ayda 102,7 milyar dolara geçen yılki 84,2 milyar dolar olan ihracatın yüzde 22,9 üzerindeyken, güç fiyatlarında yaşanan şokun da tesiriyle ithalat 137 milyar dolarla geçen yılki 96 milyar doların yüzde 42,7 üzerinde. Sonuçta oluşan dış ticaret açığı 34,3 milyar dolar. Net turizm gelirlerinin bu sene birinci beş ayda pandemi tesirinden güzelce sıyrılarak yüzde 147,7 artışla 7,6 milyar dolara ulaşması dış ticaret açığındaki büyük genişlemeye deva olmaya yetmiyor.
Elde kalan, cari süreçler açığının 2021 sonundaki 12 aylık toplamı olan 13,7 milyar doların 2022 mayıs prestijiyle 29,4 milyar dolara yüzde 115 artmış olduğu gerçeği.
Cari açığın finansman kalitesi genel istikrarı tehdit etmekte
Sorunun başlangıcı süratle artan cari açık elbette ancak Türkiye iktisadında izlenen yanlış siyasetler sonucunda sorunların genel istikrarı tehdit eden düzeye vardığı etap büyüyen cari açığın finansman kalitesinin bozukluğu.
Detaylara inmeden ana kalemler üzerinden durumu özetlemek durumun vehametini net olarak ortaya çıkarıyor.
İlk beş ayda oluşan 28,1 milyar dolar cari açığın finansmanı için net kusur ve nokasan kaleminden kaynağı net olarak açıklan-a-mayan girişler 13,3 milyar dolar. Öteki bir sözle oluşan beş aylık açığın yüzde 47,3’ü üzere büyük bir kısmı nereden kaynaklandığı belirli olmayan döviz girişleri ile finanse edilmiş. Bu düzey çok yüksek ve Türkiye iktisadında olağandışı bir durumun devamına işaret ediyor.
Portföy yatırımları ise AKP’nin iktisat siyasetlerinden kaçışın Fed tesiri ile hızlandığını gösteriyor. Beş ayda çıkış 9,8 milyar dolar ve bunun 4,3 milyar doları mayıs ayına ilişkin. Birebir periyotta merkez bankasının rezervlerindeki kayıp 10,4 milyar dolar.
Doğrudan yatırımlardan gelen birinci beş aylık giriş 1,97 milyar dolar olurken, reel kesim, bankalar ve hükümet kaynaklı toplam girişler de 12,2 milyar dolarda kalıyor.
TL’nin paha kaybı ödemeler istikrarı içinde oluşan cari açık ve cari açık finansmanındaki sıkıntılar eşliğinde güzelce netleşmekte. Bu süreçte TCMB’nin liralaşma ismi altında gerçek daldan çeşitli adımlarla topladığı rezervlere karşın, TL’yi baskılamak hedefli satışlara devam etmesi sonucu swap hariç net rezervler – 54,3 milyar dolar. Sene başından bu yana geçen altı ayda TCMB’nin elde ettiği ihracat, KKM üzere döviz girişlerinden yaklaşık 56 milyar dolar satması yeterlice sorunlu hale bürünüyor.
Cari açık ve Dolar/TL nereye?
Son periyotta Türkiye’nin akut sorunu olan dış finansman probleminde, petrol fiyatında izlenen gerileme olumlu yansıyacak. Ama 100 doların altına inerek 95 doları gören ve bugün itibariyle tekrar 104 dolar civarında seyreden varil Brent fiyatı, güç faturasındaki düşüşün kalıcı olup olmayacağının net olmadığını yansıtmakta. Citi’nin beklentisi sene sonu 65 dolar varil Brent fiyatı gerçekleşmesi halinde Türkiye’nin cari açık artış suratını kesinlikle yavaşlatacak fakat tam deva olmayacak. Son açıklanan dış ticaret dataları içinde güç hariç ihracat artışı yüzde 12 civarındayken güç hariç ithalat artışının yüzde 29 olması dış ticarette gidişatın tarafını yansıtmakta.
Diğer yandan, Avrupa iktisadında artan enflasyona karşın Ukrayna işgali nedeniyle sakinlik riskinin ABD’ye nazaran yüksek oluşu, Fed’in süratli mali sıkılaştırmasına ECB’nin eşlik edemeyeceği gerçeği dolara karşı kıymet kaybederek pariteye yaklaşan Euro/dolar (1,001) nedeniyle Türkiye’nin dolar bazında ihracatının düşmesine neden olacak yılın bilhassa ikinci yarısında. Türkiye’nin ana ihracat pazarının yüzde 46 hisseyle hala euro ülkeleri oluşu bu performans düşüklüğünün nedeni elbette.
Finansman tarafında düzgünleşme beklentisi AKP devri boyunca mevcut para siyasetinin devam edeceği varsayıldığından mümkün değil. Geriye kalan dış ticaret istikrarındaki bozulmanın nereye kadar varacağı. Petrol fiyatının mevcut 100 dolar düzeyini muhafazası halinde turizmde sene başından bu yana yakalanan ivenin de devam edeceği beklentisiyle cari açığın birinci beş aydaki 28,1 milyar dolardan 50 milyar dolara çıkması beklenebilir.
Bu da cari açık GSMH oranını büyümenin %4 civarında olacağı varsayımı ile geçen sene sonundaki yüzde 1,7 düzeyinden yüzde 5,7’ye gerçek taşır. TCMB’nin yanlış döviz rezervi ve para siyaseti eşliğinde Dolar/TL’nin sene sonunda pahasının bugünkü 17,30 civarı yerine 20-22 bandına çıkmasını da mümkün hale getirir.
Bu cari açık beklentisi, TCMB’nin yanlış para siyaseti yanına Dolar Endeksinin 107,6’ya kadar yükseldiği ve 110’a kadar yönelebileceği eklendiğinde, döviz meşakkatinin daha akut hale gelebileceği ve TL’nin kıymetinin makul sene sonu beklentisi 20-22 bandından daha da düşebileceğini de göz gerisi etmemek gerekir.
GA.
