Avrupa’da doğal gaz fiyatları yükselmeye devam ediyor, fiyatlardaki yükselişin bölge iktisadı üzerindeki tesiri gün geçtikçe artıyor. Yaz aylarında güç kıtlığı yaşayan Avrupa’nın, kış aylarında doğal gaz olmadan ne yapacağı merak ediliyor. Bu raporda kısa bir halde “Avrupa’da doğal gaz fiyatları nasıl buraya geldi, artan fiyatların ekonomik sonuçları ne oldu?” ve “Avrupa önümüzdeki kışı atlatmak için ne yapabilir/yapmak zorunda kalacak?” sorularını yanıtlamaya çalışıyoruz. Son olarak Avrupa’nın alternatif güç arayışından yarar sağlayabilecek şirketleri paylaşarak yazıyı noktalıyoruz.
Avrupa’da doğal gaz fiyatını 2017-2021 ortasında bulunduğu 20-30€ bölgesinden 230€ düzeyine getiren temel faktörleri değer sırasıyla aşağıdaki üzere sıralayabiliriz.
– Rusya-Ukrayna savaşına bağlı Avrupa ve Rusya ortasında yürürlüğe giren karşılıklı yaptırımlar
– Olağanlaşma -fabrikaların üretime dönmesi (fabrikaların üretime dönmesi neden kıymetli diye sorarsanız, EIA’ya nazaran ABD’de doğal gazın %34’ünü sanayi kesimi kullanıyor)
– Artan sıcaklıklar (klimaya bağlı artan elektrik kullanımı doğal gaz tüketimini artırıyor, doğal gaz stoklarının dolmasını zorlaştırıyor + kuruyan barajlar hidroelektrik üretimini sınırlıyor.)
Fiyatlardaki yükselişin farklı nedenlerine değinsek de Avrupa’yı güç duruma sokan ana faktör, Avrupa Birliği’nin kendi isteğiyle Rusya’ya uyguladığı yaptırımlar oldu. Yaptırımlar sonrası Avrupa’nın Rusya’dan ithal ettiği doğal gaz ölçüsü kıymetli ölçüde azaldı. Avrupa’nın Kuzey Akım boru sınırı üzerinden Rusya’dan aldığı doğal gaz ölçüsünü aşağıda paylaşıyoruz. Her yıl temmuz aylarında gerçekleştirilen planlı bakımları bir kenara bıraktığımızda, Avrupa 2012’den bu yana birinci sefer bu kadar düşük doğal gaz ile, plansız bir halde karşı karşıya…
Rusya’dan Avrupa’ya gelen doğal gazın değerli ölçüde azalması ve güç fiyatlarının yükselmesi, Avrupa iktisadı üzerinde birtakım bariz problemlere yol açtı. Artan güç fiyatları sanayi şirketlerinin/hanehalkının maliyetlerinin yükselmesine neden oldu. Artan maliyetler şirketlerin eser fiyatlarını artırmasına, hatta kimilerinin üretimi durdurmasına neden oldu. Dün çinko üreticisi Nyrstar, Hollanda’daki Budel çinko döküm fabrikasında operasyonlarını durdurduğunu açıkladı. Nyrstar üretimi durdurma nedenini spesifik olarak belirtmese de şirkete yakın bir kaynaktan alınan bilgiye nazaran 10 katına çıkan elektrik maliyetleri, yüksek emekçi maaşları ve lojistik fiyatları kararın alınmasında tesirli oldu. Gelişme sonrasında Londra Metal Borsası’nda çinko fiyatları %7’den fazla artış gösterdi.
Özetle artan maliyetler Avrupa bölgesinde üretim maliyetlerinin ve eser fiyatlarının artmasına neden oluyor, adım adım daralan bir ekonomiyi çağırıyor. Avrupa Merkez Bankası’nın sıkılaşmaya başlayan para siyaseti da göz önünde bulundurulduğunda; mevcut şartlar altında Avrupa için yüksek enflasyon-resesyon-stagflasyon üzere sağlıklı bir iktisattan uzak telaffuzları çokça konuşacağımız bir devir bizi bekliyor.
Avrupa Öteki Nereden Gaz Alabilir?
Savaş sonrası nereden gaz sağlayabilir sorusunu ise Avrupa’nın en büyük Rus gazı tüketicisi olan ve Ukrayna savaşı nedeniyle Kuzey Akım 2 doğal gaz boru çizgisinin sertifikasyonunu durduran Almanya üzerinden yanıtlamak istiyoruz.
Almanya boru sınırlarıyla İngiltere, Danimarka, Norveç ve Hollanda’dan gaz ithal edebilir lakin bu çizgiler üzerinden aldığı doğal gazın arzı ve iletim kapasitesi hayli sonlu. Bu yüzden (yakın zamanda!) arz problemini giderebilecek geçerli bir tahlil değil. Bir öbür seçenek ise sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG).
Avrupa ülkeleri LNG ithalat ve depolama kapasitesini genişletmenin yollarını aradıklarını söylese de Avrupa’nın LNG terminalleri(bu terminaller sıvılaştırılmış doğal gazı yine gaza dönüştürerek kullanıma hazır hale getiriyor) ekstra ithalat için sonlu kapasiteye sahip. Bu yüzden Almanya yeni LNG terminalleri inşa etmek isteyen ülkeler ortasında yer alıyor; Almanlar iki yıl içinde iki terminal inşa etmeyi planlıyor. Bu plan Almanya’nın Rusya’dan boru sınırıyla aldığı arzın yaklaşık üçte birini karşılayacak kadar LNG’nin yine gaz haline getirilmesine müsaade verebilir fakat Almanya’nın bu terminalleri beslemek için zati sıkı olan LNG pazarında arzı garanti altına alması gerekecek (yine yüksek fiyatlar + önümüzdeki kış için bir tahlil değil)..
Doğal Gazın Yerini Ne Fiyat, Bu Krizden Hangi Şirketler Yarar Sağlayabilir?
Avrupa ülkeleri kısa-orta vadede nükleer, yenilenebilir güç, hidroelektrik yahut kömür üzerinden elektrik üretimini artırma yoluna gidebilir. Bu yüzden kıssayı çok da uzatmadan raporu “doğal gaza alternatif güç üreten şirketler” ile noktalıyoruz.
Nükleer tarafa baktığımızda model portföyde de yer alan Cameco, yenilenebilir enerji-hidroelektrik tarafında ise; Vestas Wind Systems (rüzgar), Orsted (güneş ve rüzgar) ve Iberdrola (güneş, rüzgar ve hidroelektrik) Avrupa’nın (ya da dünyanın) artan güç gereksiniminden kısa ve uzun vadede yarar sağlayabilecek şirketler ortasında yer alıyor.
Kömür için ise farklı bir parantez açmamız gerekiyor. Bildiğiniz üzere Avrupa iklim maksatlarını karşılamak için kömürden uzaklaşmaya çalışıyor. Başka yandan birtakım kömür santralleri artan gaz fiyatları nedeniyle 2021’in ortalarından bu yana tekrar açıldı. Kömür tarafında RWEve Uniper, tercih edilebilecek şirketler ortasında yer alıyor. RWE ve Uniper’a yapılan yatırımlarda kısa vadeli primlerin kıymetlendirilmesi gerektiğini düşünüyor, bu şirketleri uzun vadeli portföylere uygun görmediğimizi belirtmek istiyoruz.
Garanti BBVA Memleketler arası Piyasalar Araştırma notu
Goldman Sachs ve Nomura, Çin için GSYH büyüme varsayımlarını düşürdüler
Çetin Ünsalan: FED’ten soğuk duş
Avrupa’nın güç krizinden adım adım İran nükleer muahedesine doğru
