ABD merkez bankası Fed’in faiz kararı alacak komitesi FOMC, çarşamba gecesi 21:00 Türkiye saatiyle global iktisadın bundan sonraki seyrini belirleyecek çok kıymetli bir karara imza atacak. Pandemi sonrası oluşan dengesizliklerle yükselen, Ukrayna işgali ile eklenen güç şokuyla daha 40 yılın tepesinden geri bile dönmeye başlamadan yine yükselen ABD enflasyonunu “daha sert” adımlarla mı dizginleyeceği yoksa açıkladığı plana sadık kalarak yalnızca “sert” adımlarla mı dizginleyeceği global iktisadın gidişatı açısından çok değerli.
Uzun vakittir Fed’i yükselen enflasyona müdahalede geç ve yumuşak kalmakla eleştiren Allianz’ın meşhur baş ekonomisti El-Arian’a nazaran, mayısta %8,6’ya yükselen ABD TÜFE enflasyonu bu süratle devam edecek ve %9-10 aralığı da görülecek. El-Arian’a nazaran ABD iktisadını sakinlikten koruyacak en değerli faktör emek piyasasındaki canlılık olsa da stagflasyon ortamına çoktan girilmiş durumda. Fed lideri Powell ve grubu yükselmeye devam edecek enflasyona karşın atacakları adımlarla beklentileri daha süratle çıpalayabilirlerse sakinlikten kurtulma mümkünlüğü hala var. Ama, daha geniş bir ekonomist kümesi çoktan 2023 ortalarında ABD iktisadı için sakinlik alarmı vermiş durumda, üstelik 10 yıllık ve 2 yıllık ABD tahvil faiz farkı piyasaların da bu sakinlik öyküsünü satın almaya başladığını gösteriyor.
Fed’in 2008 Global Finansal Krizi müddetinde dümeninde olan Bernanke de agresif faiz artışlarının gerektiği konusunda hemfikir. Ekonomistlerin çokça dillendirdiği 2023’te mümkün sakinlik riskinin aşılması, Powell’ın bahsettiği “yumuşak iniş” senaryosunun gerçekleşmesi için ise arz tarafına yoğunlaşılmasını öneriyor. Arz taraflı enflasyon baskılarının hafiflemesi için de Fed’deki takımın özgüvenle adım atarak 40 yılın doruklarında gezen enflasyonu indirmeye başlamaları, bu süreçte şanlılarsa adımlarına tedarik zincirlerinde iyileşmelerin ve güç fiyatlarında istikrarın eşlik etmesi gerekiyor. Bernanke’nin de El-Arian’la hem fikir olduğu nokta, 1980’lerden çok farklı bir istihdam piyasası olmasının arz tarafında bahtın da yaver gitmesiyle, Fed’e agresif faiz artışlarına karşın yumuşak iniş için alan yarattığı.
Fed’in son yıllarda bilhassa vurguladığı mevzu, piyasayı aykırı köşeye yatıracak sürprizler yapmadan, kelamlı yönlendirmede açık ve net olarak para siyasetini yönetmek. Pandemi tesirlerinin azalmaya başlayıp önceliği istihdam/büyümeden tekrar enflasyona döndürdüğü geçen yaz ortasından bu yana bu kelamına sadık kaldı. Ancak gelen şoklar ve beraberinde artmaya devam eden enflasyon ilan ettiği adımlarının giderek sertleşmesiyle sonuçlandı. Sözel olarak 50 baz puan faiz artışını söz eden Fed liderleri ve Powell’dan 15 Haziran toplantısından artık beklenen 75 baz puan artış yapması. Hala geçerliliği olan bir mümkünlük ise 15 Haziran toplantısında 50 baz puan artışın akabinde önümüzdeki aylardaki adımlarını 75 baz puana çıkaracağını açıklaması.
FED’İN 15 HAZİRAN KARARI TL’Yİ NASIL ETKİLEYECEK
Konu yalnızca enflasyonun yükselmeye devam edişinden öteye tabana yayılarak düşmesinin beklenenden çok daha uzun vakit alacağı keza. Hasebiyle her iki durumda da global piyasalardaki satış dalgasının devam etmesi, Türk Lirası dahil tüm para ünitelerinin dolar karşısında bedel kaybının hızlanacağı bir ikinci yarıyıla girmek üzereyiz. Fed’in 15 Haziran kararı işte bu kapının gerisine kadar açılmasıyla sonuçlanacak.
Fed Lideri Powell’ın açıklamalarına nazaran enflasyonda bir yavaşlama olduğunun ispatı şahsî tüketim harcamaları (PCE) enflasyonunun son 12 aydaki ortalama %0,4 artışının %0,2’ye gerilemesi. Bu tempoya düşülüp de amaç %211’ye yaklaşılmadığı sürece faiz artışlarının temposunu indirmeye yanaşmaları çok gerçekçi değil. Bu ortada tüm dünya iktisadını etkileyecek bir sakinliğe ABD ekonominsin gömülüp gömülmeyeceğini ise istihdam piyasasındaki dinamikler belirleyecek. El-Arian ve Bernanke’nin vurguladıkları üzere öncelik enflasyonla geç kalınmış çabayı ateşlemek. Bu süreç belirli ki uzun soluklu olacak zira enflasyon hala üretici fiyatlarındaki yükselişlerle desteklenmekte, üretici fiyatları da yüksek güç fiyatları ve tedarik zinciri aksaklıklarıyla beslenmekte. PCE enflasyondaki aylık artışın %0,2 düzeyine indirilmesi müddetince devam edeceği net olan 50-75 baz puanlık agresif faiz artışları ortamında lakin arz şoklarında bir düzgünleşme Powell’ın muhtemel gördüğü yumuşak inişin gerçekleşmesine yardımcı olabilecek.
İstihdam piyasasında işsizlik oranının %3,4-3,6 ortasında seyrettiği tabanlar yumuşak iniş senaryosunun gerçekleşmesi için hala bir alan olduğunu gösteriyor. Buna karşın biraz kaygılarla ve arz tarafına bakarak dertlerin devam edeceğinin beklentisiyle şekillenen beklentiler Powell’ın enflasyonu denetim altına almak için ABD iktisadını sakinliğe sokmaktan öteki devasının olmadığı tarafında. Kaygıların kaynağı da bundan 40 yıl evvel Fed’in efsanevi lideri Volcker’ın yüksek enflasyonun belini kırmak için ABD iktisadını derin bir sakinliğe sokmaktan çekinmemiş olması. Hatta öteki bir sözle lakin derin bir sakinlik yaratarak enflasyonu 1980’lerde denetim altına alabilmiş olması.
Giderek artan sayıda ekonomist, enflasyonu Fed’in %2’lik fiyat gayesine geri döndürmeye daha yaklaşamadan tolere edilebilir düzeylere indirmek için ekonomik daralma ve daha yüksek işsizlik gerekebileceğini söylüyor. 2022 boyunca ABD ekonomisindeki ivme büyümeden sakinliğe geçişin neredeyse imkânsız olduğunu gösterse de kaygılar aslında 2023 birinci yarısı için ciddileşmekte. Yeni bir global ekonomik sakinlik ise başta gelişmekte olan ülkeler olmak üzere pandemi şokunun akabinde hiçbir ülkenin kolay kolay atlatabileceği bir durum değil.
Hafızalardan silinmeyen, 1970’ler boyunca, TÜFE enflasyonunun ABD’de %7,1 ortalama ile süregelmiş olması. Fed Lideri Volcker’ın ise lakin sert bir ekonomik sakinlik karşılığında bu döngüyü kırabilmiş olması.
Çarşamba gecesi FOMC’den ister 50 baz puan faiz artışı, ister 75 baz puan faiz artışı kararı çıksın anlaşılması gereken enflasyonda TÜFE ve PCE’de manalı düşüş görene kadar Fed’in mali sıkılaştırmada ayağı gaz pedalında yola devam edeceği. Bunun dolar hariç TL dahil olmak üzere tüm para ünitelerinde bedel kaybı baskısı yaratmaya devam edeceği.
Fakat enflasyonu düşürme süreci ABD iktisadında 1980’ler Volcker örneğindeki üzere 2023 ortalarından itibaren sert bir sakinlikle mı bitecek; yoksa Powell başkanlığında Fed’in in yumuşak iniş senaryosu mu gerçekleşecek elbette vakit gösterecek. Lakin aşağıdaki üç grafiğe bakınca ABD iktisadının 1980’ler ve 2022 işsizlik, enflasyon şartlarının arz kaynaklı şansızlıklara karşın şimdilik Powell’dan yana göründüğünü düşünmek son derece mümkün.
ABD TÜFE Enflasyonu, yıllık%
ABD İşsizlik Oranı, yıllık%
ABD PCE Enflasyonu, yıllık%
