FED in 21 Eylül deki son FOMC toplantısında siyaset faizini piyasanın beklediğinden umduğundan daha yüksek kaynarca escort bir düzeyde ve daha uzun bir mühlet tutacağı istikametinde verdiği güçlü iletiler risk iştahında değerli bir bozulmaya yol açtı Hatırlatmak gerekirse FED bu toplantıda siyaset faizinin 2023 yılı içinde ulaşacağı kozyatağı escort düzey ile ilgili öngörüsünü 3 8 den 4 6 ya revize etmişti FED in Aralık 2021 tarihindeki öngörüsünün 0 9 olduğu hatırlandığında FED in para siyaseti duruşunda sene başından beri küçükçekmece escort yaşanan sıkılaşma daha net anlaşılıyor
FED in agresif mali sıkılaştırma süreci ile bir arada Rusya Ukrayna savaşının devam eden tesirleri emtia bilhassa de doğalgaz fiyatları üzerinde ve Çin in ekonomik küçükyalı escort görünümdeki bozulma son periyotta ABD ve Dünya iktisadında resesyon beklentilerinin önemli manada yükselmesine yol açtı
CNBC tarafından ekonomistler stratejistler ve fon yöneticileri ortasında düzenlenen piyasa anketine nazaran piyasa ABD iktisadının maltepe escort gelecek 12 ay içinde resesyona girme ihtimalini 52 olarak görüyor Avrupa iktisadı için bu oran 72 Daha birkaç ay öncesinde bu oran tek haneli düzeylerdeydi Johns Hopkins Universitesi nden Profesör mecidiyeköy escort Steve Hanke ise ABD iktisadının 12 ay içinde resesyona girmesi mümkünlüğünü çok daha yüksek bir düzeyde 80 olarak öngörüyor Hanke bunun nedenini ise 2020 deki çok nakdî genişlemenin akabinde likiditenin merter escort süratli bir formda geri çekilmesiyle M2 para arzı büyümesinin negatife geçmesi olarak söz ediyor
Bu makro raporda geçmişte emniyetli resesyon göstergeleri olarak öne çıkan kimi makro göstergelerin son durumlarını gözden mutlukent escort geçirmeyi ve resesyon ihtimali konusunda bir çıkarım yapmaya yardımcı olmayı amaçlıyoruz Bahsi geçen bu göstergeler FED in faiz artış suratı randıman eğrisinin formu tüketici inancı işsizlik oranı ve bilhassa de otele gelen escort petrol fiyatlarının düzeyi ve değişimi olarak özetlenebilir
Bu göstergeleri değerlendirmemizin akabinde edindiğimiz subjektif görüşümüz ABD iktisadında 2023 yılı içinde bir resesyon ihtimalinin son devirde hayli güçlendiği biçiminde ki bu mümkünlük pendik escort CNBC anketi iştirakçilerinin 52 lik öngörüsünden daha fazla da olabilir
Özellikle Brent petrol varil fiyatının ekonomik aktivitedeki yavaşlamaya rağmen jeopolitik ve öteki birtakım dışsal faktörler nedeniyle yine 100 düzeylerine yükselmesi doğalgaz fiyatlarının mevcut düzeyleri ile beraber ABD ve Dünya iktisadını 1970 lerde olduğu üzere resesyona daha doğrusu buna enflasyonun da eşlik ettiği stagflasyonist bir sürece taşıma potansiyeli taşıyor daha küçük ölçekli de olsa
Bu durumun hiç elbet piyasalardaki genel risk iştahında olduğu üzere ekonomik şartlar bilhassa de borçluluğu yüksek ülkelerin özellikle GOÜ özelinde borçlanma maliyetleri üzerinde kıymetli tesirleri olacaktır
Geçmiş bize ne anlatıyor
1950 lerden itibaren TÜFE enflasyonu 4 0 ü her aştığında ABD iktisadı en geç 2 yıl içinde resesyona girdi Bunun ana nedeni olarak FED in enflasyonu denetim altına almak için para siyasetini agresif bir biçimde sıkılaştırmak politika faizini nötr faiz düzeyinin üzerine getirmek zorunda kalması gösterilebilir
Tarihsel süreç FED in sıkılaştırma devirleri sonrası yumuşak inişin pek başarılamadığını gösteriyor New York FED e nazaran 1955 ten beri 15 mali sıkılaştırma devrinin 11 inin resesyonla sonuçlandığı belirtiliyor
1970 sonrası devir incelendiğinde her ne kadar her bir resesyonu yalnızca FED in nakdî sıkılaşması ile ilişkilendirmek mümkün olmasa da FED in 10 kere nakdî sıkılaşmaya gittiği bunların 7 sinin resesyonla sonuçlandığı görülüyor
Bugünlerdeki sıkılaşma sürecini evvelkilerden ayıran temel bir fark bulunmakta FED nakdî sıkılaştırmayı genelde iktisadın güçlü olduğu ve enflasyon baskılarının arttığı devirlerde yapmasına rağmen mevcutta enflasyonun tarihi tepe düzeylerine yakın olması nedeniyle zayıflamaya başlayan bir ekonomik döngüde her ne kadar işsizlik oranı tarihi tabanlara yakın olsa da sert bir sıkılaştırmaya gitmek zorunda kaldı
FED in sıkılaştırma periyotları genelde resesyon ile sonuçlansa da geçmişte sıkılaşma başlangıcı ve resesyon ortasında geçen mühletin 10 aydan 50 aya kadar farklılık gösterdiği görülüyor
Fed çok süratli faiz artırıyor çok geriden geliyor
FED in mevcut sıkılaştırması 1983 ten sonraki periyottaki en süratli faiz artış suratına işaret ediyor her ne kadar faiz artışlarına 0 0 0 25 aralığından başlandıysa da Bu da son devirde artan resesyon telaşlarının ardında yatan temel faktör olarak öne çıkıyor
Buna ek olarak FED in dışında tüm majör merkez bankalarının da eşanlı olarak faiz artırım sürecinde olması finansal piyasaları ziyadesiyle olumsuz etkilerken bu durum birebir vakitte enflasyonu rastgele ekonomik bir maliyete katlanmadan düşürmenin zorluğuna da işaret ediyor
Mevcut faiz artış süreci Paul Volcker in 1980 lerin başında 20 ye yaklaşan TÜFE enflasyonunu dizginlemek üzere gerçekleştirdiği faiz artırım döngüsünün ise çok gerisinde kalıyor
Kısa uzun vade faiz farkı resesyona mı işaret ediyor
Negatif randıman eğrisi daha açık bir sözle 10 yıllık tahvil getiri ile 2 yıllık tahvil getirisi ortasındaki negatif fark tahminen de en çok bilinen ve muteber bir resesyon göstergesi olarak kabul ediliyor ABD randıman eğrisinin 6 Temmuz dan itibaren ve son günlerde artan ivmeyle negatif eğimde olması resesyon tasalarını besliyor Söylemeye tahminen pek gerek olmasa da negatif eğimli randıman eğrisinin aslında resesyonun nedeni değil resesyona yol açması beklenen şartların bir yansıması olduğunu belirtelim
1960 lardan itibaren randıman eğrisinin her resesyon öncesinde negatife döndüğü görülüyor sadece Covid 19 kaynaklı resesyon öncesinde randıman eğrisi yataylaşmış fark 0 a yaklaşmış fakat negatife geçmemişti Buna rağmen randıman eğrisinin her negatife geçtiğinde resesyonun takip etmediğini de belirtmek gerekiyor Ek olarak randıman eğrisinin çok uzun mühletler negatifte kalabildiği münasebetiyle randıman eğrisinin aslında resesyonun zamanlaması hakkında çok bir fikir vermediğini de söyleyebiliriz
Yukarıda da belirttiğimiz üzere randıman eğrisinin hali resesyon olup olmayacağı konusunda sağlam bir gösterge olarak öne çıkarken resesyonun zamanlamasını iddia konusunda güvenilirliği epey zayıflıyor verim eğrisi yıllar uzunluğu negatifte kalabiliyor
Örneğin 1970 resesyonu öncesinde randıman eğrisinin tam 1 456 gün kabaca 4 yıl boyunca negatif bölgede kaldığı görülüyor Daha yakın sürece bakıldığında 2008 2009 Finansal Krizi öncesinde randıman eğrisinin 670 gün 2 yıla yakın boyunca negatif bölgede kaldığını görüyoruz Son 9 resesyon devrinde negatif eğime geçiş ile resesyon başlangıcı ortasında geçen ortalama mühletin 592 gün kabaca 1 5 yıl olduğu görülüyor Fakat bu müddetin farklı resesyon devirleri için 239 gün ile 1 456 gün ortasında dalgalandığını söylemek lazım
Bunun dışında randıman eğrisinin negatife geçmese de yatay kaldığı getiri farkının 50 baz puanın altına düşmesi olarak tanımladık uzun müddetli periyotların de yaşandığı görülüyor Örneğin randıman eğrisinin Mart 1997 ve Şubat 2000 ortasında 1 52 gün boyunca yatay kaldığını belirtebiliriz Yatay randıman eğrisi ve negatif randıman eğrisi ortasında geçen ortalama mühlet 380 gün olurken mühlet 25 gün ile 1 520 gün ortasında değişti
Resesyon ve tüketici itimadı ilişkisi
Doğal olarak resesyon devirleri öncesinde tüketici itimadının de bozulduğu düşünüldüğünde Conference Board tarafından açıklanan tüketici inanç endeksi de düzgün bir resesyon göstergesi olarak takip edilebilir Bununla ilgili olarak da pandeminin tesirleri gündelik gereksinimlerin fiyatlarındaki daima artışlar sıkılaşan finansal şartlar ve Rusya Ukrayna savaşının güç fiyatları üzerindeki yansımaları nedeniyle tüketici itimadında değerli bir geri çekilme olsa da tarihi taban düzeylerin hala hayli üzerinde olduğu takip ediliyor Bu da resesyon tasalarını hafifleten bir öge olabilir Lakin geçmişte güçlü bir resesyon göstergesi olarak takip edilen endeksin alt bileşenleri olan beklenti endeksi ile mevcut durum endeksi ortasındaki fark tarihi taban düzeylerine yakın seyrediyor Bu da resesyon ihtimalinin önemli arttığına işaret eden farklı bir gösterge olarak öne çıkıyor
Resesyon ve işsizlik oranı
İşsizlik oranının İO aslında öncü değil takip eden bir resesyon göstergesi olduğunu söylemek lazım Şöyle ki geçmişte resesyonun başlamasıyla birlikte işsizlik oranının dramatik bir formda yükseldiği görülüyor Buna rağmen resesyonların çabucak öncesinde işsizliğin aslında taban düzeylerine yakın seyretmesi nedeniyle işsizlik oranının da güçlü bir resesyon göstergesi olduğunu söyleyebiliriz Örneğin 1950 lerden itibaren işsizlik oranının 5 0 in altına düştüğü her devirde 2 yıl içinde bir resesyonun takip ettiği görülüyor
Temmuz ayı itibariyle 3 5 düzeyinde taban yapan İO ağustos ayında 0 2 puanlık artışla 3 7 ye yükselmişti ABD Merkez Bankası nın eski ekonomistlerinden Claudia Sahm ın Ekim 2019 da yayınladığı St Louis FED tarafından yayınlanan SAHM kuralına nazaran işsizlik oranının üç aylık hareketli ortalamasının evvelki 12 aydaki en düşük düzeyine nazaran 0 50 puan yahut daha fazla artması resesyona işaret etmekte
Dolayısıyla işsizlik oranının halihazırda tarihi düşük düzeylerine yakın olmasının resesyona karşı rahatlatıcı bir öge olmaktan uzak olduğunu söyleyebiliriz Tersine bu durum yaklaşan bir resesyonun habercisi olabilir
Enerji fiyatlarının ABD iktisadına etkisi
Geçmişte 1973 te OPEC ambargosu ve 1979 te İran ihtilali ve sonrasında İran Irak savaşı ile petrol fiyatlarında görülen dramatik yükselişler Dünya ABD iktisadının 1970 ler boyunca ve 1980 lerin birinci yıllarında stagflasyonist bir periyot yaşamasına neden olmuştu Şöyle ki 1973 öncesindeki 10 yılda yani 1962 72 yılları ortasında Dünya iktisadında yaşanan 5 5 lik ortalama büyüme 1973 83 yılları ortasında 2 5 e gerilemiştir 1962 72 ortasındaki 3 6 düzeyindeki ortalama global enflasyon ise 1973 83 yılları ortasında 11 3 e yükselmiştir
Petrol fiyatlarına enflasyondan ABD TÜFE enflasyonu arındırarak yani gerçek fiyatlarla bakıldığında petrol fiyatlarının mevcut düzeyleri hala 1979 Petrol Krizi 2009 Küresel Finansal Krizi GFK ve GFK sonrası toparlanma devirlerinde görülen düzeylerin altında seyrediyor
Petrol fiyatının düzeyinin ötesinde petrol fiyatlarında yaşanan dramatik yükselişler örneğin 1 yıllık ve 2 yıllık ortalama düzeylere göre de resesyon konusunda kıymetli bir belirleyici olarak öne çıkıyor Şöyle ki Son 9 resesyon periyodunun 7 sinin öncesinde petrol fiyatlarında dramatik yükselişler görülmüştü 2020 2022 periyodunda petrol fiyatlarının iki katına çıkmasının son 50 yılın en büyük fiyat değişikliklerine işaret ediyor resesyon stagflasyon ihtimalini güçlendiren çok değerli belki de en önemlisi bir faktör olduğunu düşünüyoruz Son periyotta petrol fiyatlarında yaşanan geri çekilmeye rağmen bunun kalıcılığı hala belirsizliğini koruyor Devam eden Rusya Ukrayna savaşı nedeniyle petrol fiyatlarında tekrar yükseliş potansiyelinin korunduğunu düşünüyoruz
Ayrıca bugün 1970 lerden farklı olarak yalnızca petrolde değil neredeyse tüm emtia fiyatlarının tarihî ortalamaların çok üzerinde seyrettiği görülüyor Bu durum enflasyonu beslediği üzere global resesyon stagflasyon ihtimalini de hayli güçlendiriyor
Resesyon ihtimali S 500 ü nasıl tesirler
Haziran ortasında gördüğü taban düzeylerden ağustos ortalarına kadar 17 toparlanan S P 500 endeksi son periyottaki düşüşlerle bir arada yeni taban düzeyleri test etti
Böylece S P 500 endeksi 2022 nin başındaki tepe düzeyin yaklaşık 24 25 altına gerilemiş durumda Bu da hala ayı piyasasında olunduğuna işaret ediyor
1970 sonrasında S P 500 endeksinin ayı piyasasına girdiği periyotları incelediğimizde ayı piyasalarının ortalama 8 ay sürdüğü ve bu süreçlerde ortalama 30 düşüş yaşandığı görülüyor Lakin resesyon periyotlarında öncesinde daha yüksek kayıplar yaşanırken bu kayıplar daha uzun bir sürece yayılıyor Şöyle ki resesyon devirlerindeki ayı piyasalarının müddeti ortalama 278 gün ve ortalama kayıp oranı 33 olurken resesyon dışı periyotları dışındaki ayı piyasalarının ortalama 161 gün sürdüğü ve bu süreçte ortalama düşüşün 23 olduğu görülüyor
Her periyodu kendi şartları içinde kıymetlendirmek gerektiğini düşünmekle bir arada tarihi datalar ABD borsalarında düşüş için fazlaca alan 15 20 olduğuna işaret ediyor
Bu göstergeleri değerlendirmemizin akabinde edindiğimiz subjektif görüşümüz ABD iktisadında 2023 yılı içinde bir resesyon ihtimalinin son devirde epeyce güçlendiği halinde ki bu mümkünlük CNBC anketi iştirakçilerinin 52 lik öngörüsünden daha fazla da olabilir
Finansal şartlardaki sıkılaşmanın suratı ve tüketim ve yatırım iştahındaki bozulma da kıymetli resesyon göstergeleri olsalar da mümkün bir resesyonun ve zamanlamasının temel belirleyicisinin güç fiyatlarının dengeleneceği düzeyler olacağını düşünüyoruz
Özellikle Brent petrol varil fiyatının ekonomik aktivitedeki yavaşlamaya rağmen jeopolitik ve öteki birtakım dışsal faktörler nedeniyle tekrar 100 düzeylerine yükselmesi doğalgaz fiyatlarının mevcut düzeyleri ile beraber ABD ve Dünya iktisadını 1970 lerde olduğu üzere resesyona daha doğrusu buna enflasyonun da eşlik ettiği stagflasyonist bir sürece taşıma potansiyeli taşıyor daha küçük ölçekli de olsa Bu durumun hiç elbet piyasalardaki genel risk iştahında olduğu üzere Dünya iktisadı bilhassa de borçluluğu yüksek ülkelerin borçlanma maliyetleri üzerinde değerli tesirleri olacaktır
Tarihsel datalar resesyon devirlerindeki ayı piyasalarının ortalama 278 gün sürdüğüne ve ortalama kayıp oranının 33 olduğuna işaret ediyor Buna nazaran tarihî datalar ABD borsalarında düşüş için fazlaca alan 15 20 olduğuna işaret ediyor Bununla birlikte güç fiyatlarındaki süratli yükselişlerin eşlik ettiği bir resesyon yaşanması durumunda daha yüksek oranlı kayıplar görülebilir
Örneğin S P endeksinde son 50 yılda görülen en yüksek oranlı ve en uzun soluklu düşüş sürecinin 1973 1974 periyodunda OPEC in başlattığı ambargo sonucunda petrol fiyatlarının tırmanmasıyla yaşandığı görülüyor Bu süreçte S P 500 endeksi ayı piyasası 630 günü bulurken toplam kayıp 48 e ulaşmıştır
Yazar Serkan Gönençler Gedik Yatırım Baş Ekononmisti
FÖŞ yazdı Tahvil pazarındaki zelzelenin acı sonuçları
OPEC yavaşlayan talebe ön alma etabında Masada bu hafta üretimi günlük 1 milyon varil üretim kesintisi var
Avrupa Merkez Bankası ndan euronun toparlanmasını geciktirecek açıklama
